Δηλώνει «επάγγελμα δημοσιογράφος» με ό,τι αυτό συνεπάγεται: ρεπορτάζ χωρίς σύνορα, επιτυχημένα βιβλία και ερευνητικά ντοκιμαντέρ. Το ότι είναι πλέον και ευρωβουλευτής προστίθεται απλώς σε ένα πλούσιο βιογραφικό με κοινή συνισταμένη τη θέαση της ζωής από τ’ αριστερά.
Γράφει: Σταύρος Χριστοδούλου
Είχατε πει, τον Μάρτιο του ’13: «Αν θα πολιτευόμουν ποτέ; Πας καλά; Μια χαρά είμαι έτσι, από σωτήρες εξάλλου χορτάσαμε». Τι άλλαξε από τότε; Το Ευρωκοινοβούλιο είναι τελείως διαφορετικό, δεν είναι στην πραγματικότητα μια κλασική συμμετοχή στην πολιτική.
Αλλάζεις όχθη, όμως, έτσι δεν είναι; Εντάξει, δεν νομίζω ότι οι δημοσιογράφοι είμαστε στην αντίπερα τελείως όχθη, επομένως δεν αλλάζει κάτι ουσιαστικό κατά την άποψή μου. Το Eυρωκοινοβούλιο μου δίνει πολύ περισσότερες δυνατότητες για να κάνω από διαφορετικό μετερίζι τη δουλειά που έκανα, να αναδεικνύω δηλαδή προβλήματα κοινωνικά, πολιτικά ή άλλα, ώστε να μπορέσουν να επιλυθούν. Εν τω μεταξύ συνεχίζω να κάνω φιλμ, ν” αρθρογραφώ…
Δημοσιογραφικά παραμένετε ενεργός; Ναι, δεν έχω αλλάξει και δεν θεωρώ τον εαυτό μου έναν πολιτικό που κινείται με τη λογική της επανεκλογής. Κάνω τη δουλειά μου, είμαι ανεξάρτητος, δεν είμαι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ.
Δεν είστε καν από τα πιο αγαπημένα παιδιά του ΣΥΡΙΖΑ. (γελάει) Α, καθόλου! Έχω εξαιρετικές σχέσεις με την ηγεσία και με τον Τσίπρα, αλλά γενικά ας πούμε η κομματική κουλτούρα, όπως σε όλα τα κόμματα, δύσκολα αντέχεται.
Μιλώντας για σωτήρες, ο Τσίπρας σε τι διαφέρει από αυτούς που προηγήθηκαν; Δεν νομίζω ότι κανείς θεωρεί πλέον τον Τσίπρα σωτήρα, ακόμα και αυτοί που τον ψήφισαν στις τελευταίες εκλογές. Μπορεί στις προηγούμενες εκλογές να υπήρχε αυτή η διάθεση, αλλά τώρα, με τους μήνες που έχουν μεσολαβήσει, δεν έχει κανείς αυταπάτες γι” αυτό. Θεωρείται, όμως, ότι είναι ο άνθρωπος ο οποίος μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα απ” τους άλλους στη διαχείριση μιας πολύ δύσκολης κατάστασης. Και θα τα καταφέρει καλύτερα, επειδή είναι νέος, άφθαρτος και δεν είναι διεφθαρμένος.
Η υπογραφή του μνημονίου σηματοδότησε την πολιτική του ενηλικίωση; Όχι, δεν νομίζω. Ο Τσίπρας στην πολιτική του κουλτούρα ξέρει ότι όλα είναι θέμα συσχετισμού των δυνάμεων, ποτέ δεν ήταν αιθεροβάμων.
Υπάρχει όμως μια αναντιστοιχία στο τι έλεγε στο πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησής του και στο τι λέει τώρα. Μα, ναι, σαφέστατα άλλαξε. Στην ουσία ο Τσίπρας έδωσε μια μάχη για να αλλάξει την πολιτική λιτότητας που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα, και την έχασε. Αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει, αλλά ο κόσμος αξιολόγησε το γεγονός ότι έδωσε τη μάχη. Ότι ήταν τίμιος σ” αυτή τη μάχη, ότι προσπάθησε κι έκανε τα πάντα γι” αυτό.
Είστε αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει μια ανατροπή στην Ευρώπη; Σίγουρα θα υπάρξει, γιατί έτσι όπως πάει η Ευρώπη δεν οδηγείται πουθενά. Ειδικά η Ευρωζώνη, αν συνεχίσει έτσι, θα καταρρεύσει. Όλη αυτή πάντως η μάχη που δόθηκε δεν πήγε χαμένη. Στην Ευρώπη έχει αλλάξει η εικόνα πολλών και της Γερμανίας και της Μέρκελ…
Αυτό το νέο αριστερό ρεύμα που εμφανίστηκε έχει ελπίδες να αναπτυχθεί; Εγώ πιστεύω ότι είναι φυσική τάση του ανθρώπου να βελτιώνει τη θέση του. Αν βάλετε ένα ναυαγό πάνω σε ένα νησί, σιγά-σιγά θα αρχίσει να φτιάχνει τη ζωή του, να την καλυτερεύει. Επομένως αυτό που είναι αφύσικο είναι η πολιτική που έχει δημιουργηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη, όπου τα πράγματα αντί να βελτιώνονται χειροτερεύουν για όλο τον κόσμο. Αυτό πρέπει να αλλάξει κάποια στιγμή.
Υπάρχει φόβος ν” αποδειχτεί η νέα ουτοπία του 21ου αιώνα; Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για νέα ουτοπία, γιατί δεν είναι κάτι το οποίο αυτή τη στιγμή συνεπαίρνει τα πλήθη όπως συνέβηκε με τον κομμουνισμό. Εδώ έχουμε έλλειψη ουτοπίας, έλλειψη στόχου. Εγώ πιστεύω ότι αυτό που θα αποδειχθεί η καταστροφική ουτοπία του 21ου αιώνα είναι η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, των αγορών και της ολιγαρχίας, που νομίζει ότι μπορεί μ” αυτόν τον τρόπο να εξουσιάσει τον πλανήτη για πάντα.
Στο ερώτημα που έθεσε η Le Monde πρόσφατα, αν η Ευρώπη σκότωσε την Αριστερά, εσείς τι λέτε; Δεν ξέρω ποια Αριστερά εννοούσε, γιατί στη Γαλλία όταν λένε Αριστερά εννοούν και το σοσιαλιστικό κόμμα. Και δεν ξέρω, επίσης, τι εννοούν Ευρώπη. Εννοούν μήπως το Βερολίνο; Τις κυρίαρχες δυνάμεις της Ευρώπης; Εγώ πιστεύω, αντίθετα, ότι η κομμουνιστική Αριστερά ηττήθηκε το ’89, με την πτώση του τείχους, οριστικά. Είχε μείνει λοιπόν μια υπόλοιπη Αριστερά, που ήταν η σοσιαλιστική, η οποία ηττήθηκε μετά το 1989, με τις μεγάλες προδοσίες Κλίντον, Μπλερ, Σρέντερ… Το χρήμα δολοφόνησε την Αριστερά, όχι η Ευρώπη.
Η εξουσία δεν ήταν πάντα πηγή φθοράς για την αριστερή ιδεολογία; Ναι, ήταν, αλλά αυτό πρέπει ν” αλλάξει. Πρέπει η Αριστερά, επιτέλους, να καταλάβει ότι για να αλλάξει τα πράματα, θα πρέπει να κυβερνήσει. Διότι, διαφορετικά, αποδείχτηκε ότι ακόμη και πολύ σημαντικά κινήματα, όπως το Occupy στην Αμερική πριν από δύο-τρία χρόνια, μπορεί να σβήσουν και να μη μείνει τίποτα.
Όλα αυτά μήπως είναι μια «πολυτελής» συζήτηση όταν εκεί έξω γίνεται χαμός; Εγώ πιστεύω ότι είμαστε στο κέντρο της ουσίας, αφού αυτό επηρεάζει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη. Το γεγονός ότι νέοι άνθρωποι δεν μπορούν να βρούνε δουλειά -στην Κύπρο, στην Ελλάδα, στην Ισπανία- ή ότι άλλοι δουλεύουν όλη τη ζωή τους και δεν μπορούν να πάρουν αξιοπρεπή σύνταξη, αυτά δεν είναι τα προβλήματα; Δηλαδή τι θα έπρεπε να συζητάμε; Για το αν υπάρχει ζωή στον Άρη;
Το μεταναστευτικό εξελίσσεται σε μεγαλύτερη πληγή για την Ευρώπη από την οικονομική λιτότητα; Εξελίσσεται σε μία ακόμα έκθεση της στρατηγικής αδυναμίας της Ευρώπης, και ιδιαίτερα του Βερολίνου, που κινεί τα νήματα, και της Μέρκελ προσωπικά, να διαχειριστούν μείζονα προβλήματα που προκύπτουν για τον άλφα ή βήτα λόγο.
Η στάση της Γερμανίας απέναντι στους πρόσφυγες έκρυβε ιδιοτέλεια πιστεύετε; Με ιδιοτέλεια το έκανε, αλλά δεν πειράζει. Η Μέρκελ είχε κάνει εκείνο το βίντεο το καλοκαίρι που έγινε viral, με τη μικρή μετανάστρια που έκλαιγε και της έλεγε ότι πρέπει να φύγεις. Κι ύστερα η εικόνα της αμαυρώθηκε ακόμα πιο πολύ με τη στάση που κράτησε απέναντι στην Ελλάδα. Οπότε μετά θέλησε να χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες. Η Γερμανία βεβαίως έχει τρομερό δημογραφικό πρόβλημα και χρειάζεται φτηνά εργατικά χέρια. Αλλά άρχισε να έχει εσωτερικά προβλήματα, οπότε ψάχνει πάλι για αποδιοπομπαίους τράγους, όπως την Ελλάδα π.χ., που δεν φυλάει καλά τα σύνορα.
Απ” την άλλη δεν είναι φοβερό πόσο τροφοδοτεί αυτή η ιστορία και την ακροδεξιά στην Ευρώπη; Αυτή τη στιγμή το προσφυγικό είναι το βασικό εργαλείο στρατηγικής της Λεπέν. Από αυτή την άποψη ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα θαύμα, γιατί εάν δεν υπήρχε, στην Ελλάδα θα είχαμε 40% Χρυσή Αυγή.
Αναρωτιέμαι, ως πολιτικός πια, έχετε κάποια προσωπική ατζέντα προτεραιοτήτων; Έχω κάποιους τομείς όπου θα συνεχίσω να αγωνίζομαι, όπως οι πολεμικές αποζημιώσεις απ” τη Γερμανία για παράδειγμα.
Πιστεύετε ότι πρέπει να το παλέψει η Ελλάδα αυτό; Ασφαλώς. Και είναι ένα θέμα για το οποίο οι Γερμανοί δεν έχουν επιχειρήματα. Αλλά η μεγάλη μου προσπάθεια είναι να δημιουργήσω συμμαχίες γενικότερες με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις και έξω από την Αριστερά, ώστε να μπορέσουμε να φτιάξουμε ένα μέτωπο αλλαγής της Ευρώπης. Αυτή είναι η κατεύθυνσή μου, σ” αυτό εργάζομαι, και το ντοκιμαντέρ μου, η «Νονά», σ” αυτό θα δουλέψει. Η ανάδειξη των σκανδάλων, είτε πρόκειται για τη Volkswagen, είτε ότι η Γερμανία δωροδόκησε για να πάρει το Mundial του 2006, μας κουνάνε το δάκτυλο.
Η υποδοχή του ντοκιμαντέρ σας έδειξε ότι υπάρχει ακροατήριο πάντως στην Ευρώπη που διψάει και ν” ακούσει και να μάθει. Πήγα στην Ιταλία και πρόβαλα τη «Νονά» σ” ένα φεστιβάλ στη Σικελία και ζήταγαν να το πάρουν παντού να το παίξουν. Το ίδιο και στο Παρίσι, όπου μου ζήτησαν πολλές επαρχιακές πόλεις της Γαλλίας να προβάλουν την ταινία. Υπάρχει ενδιαφέρον. Δεν είναι πολλοί, αλλά για να γίνεις πλειοψηφία πρέπει να ξεκινήσεις από μειοψηφία.
Πόσο εύκολο είναι να ερευνήσει κανείς ένα πρόσωπο όταν πρωταγωνιστεί στα πράγματα; Είναι πιο δύσκολο από την πλευρά των πηγών. Δηλαδή, οι πηγές δεν μιλάνε τόσο εύκολα όσο θα μιλάγανε για κάποιον ο οποίος έχει φύγει ήδη από την εξουσία και άρα δεν τους απειλεί τόσο πολύ. Αλλά, εντάξει, η Μέρκελ είχε μια διαδρομή όταν έκανα το φιλμ αρκετά μεγάλη ήδη και καθοριστική για τις εξελίξεις στην Ευρώπη, την Ελλάδα και την Κύπρο. Επομένως, χρειαζόταν να αναλυθεί αυτή η πολιτική.
Αποδομώντας την εικόνα της; Την αποδομεί, ναι, και νομίζω ότι έχει πέσει πολύ μέσα. Στο έργο του Κόπολα το μοτίβο είναι ότι ο Νονός κάνει μια πρόταση που ο άλλος δεν μπορεί να αρνηθεί. Ε, όπως και να το δει κανείς, η Μέρκελ έκανε μια πρόταση στον Τσίπρα το καλοκαίρι, αλλά και στην Κύπρο πριν από καιρό, που δεν μπορούσαν να αρνηθούν.
Θεωρείτε ότι η Μέρκελ είναι υπερεκτιμημένη ως πολιτικός; Πάρα πολύ! Φυσικά έχει μεγάλες ικανότητες τακτικής, είναι Μερκιαβέλι, όπως λέει και ο Ούρλιχ Μπεκ, κορυφαίος Γερμανός επικοινωνιολόγος που έγραψε γι” αυτό και εξηγεί πόσο στυγνή είναι στην άσκηση της εξουσίας. Δεν έχει κανένα όραμα η Μέρκελ πέρα από την προσωπική της στρατηγική κι αυτό νομίζω επιβεβαιώνεται από όλες τις εξελίξεις.
Αν και κάνετε μια τόσο προβεβλημένη δουλειά, παρατήρησα ότι προστατεύσατε την προσωπική σας ζωή. Έχω αφήσει την οικογένειά μου απέξω. Έχω τρία παιδιά και θέλω να ακολουθήσουν τη δική τους πορεία χωρίς να κουβαλάνε βάρη.
Ποια είναι η γνώμη σας αλήθεια για τα ελληνικά media; Πάντα ήταν αρνητική, έχω κάνει άλλωστε τουλάχιστον πεντέξι ρεπορτάζ με τα ψέματα των media, που τώρα νομίζω ότι έχουνε περάσει σε μια φάση ανοιχτής κρίσης πια.
Ο Τσίπρας θα τολμήσει να συγκρουστεί με τα μεγάλα συμφέροντα των Μ.Μ.Ε. νομίζετε; Αν θέλει να επανεκλεγεί… Δεν είναι αρεστός ο Τσίπρας στους ολιγάρχες. Επομένως, υπάρχει το θέμα των υποσχέσεων που σίγουρα θα πρέπει να υλοποιηθούν, αλλά υπάρχει και το θέμα αν θέλει να μείνει στην κυβέρνηση. Το ίδιο συμβαίνει όταν με ρωτάνε αν θα κτυπήσει τη διαφθορά. Δηλαδή, έχει όλες τις προθέσεις να κτυπήσει τη διαφθορά, αλλά και να μην τις είχε, θα έπρεπε να το κάμει, για να επανεκλεγεί.
Να θεωρήσω αυτονόητη την απάντηση για το πώς αυτοπροσδιορίζεστε; Εγώ δημοσιογράφος είμαι. Είναι σαν ένας γιατρός να έχει πάει και στο Ευρωκοινοβούλιο. Ε, δεν θα πάψει να “ναι γιατρός, ούτε θα ξεχάσει να κάνει ιατρικές γνωματεύσεις ή να χειρουργεί.
Απ” όλη αυτή την πορεία ποιο είναι το απόσταγμα σοφίας που αποκομίσατε; Μου “χε πει κάτι ο Λεωνίδας Κύρκος, με τον οποίο είχα μια ιδιαίτερη σχέση και εκτιμούσα πάρα πολύ την προσφορά του. Τον είχα ρωτήσει λοιπόν «πώς καταφέρνετε να αντιμετωπίζετε όλες αυτές τις επιθέσεις, που σας χαρακτηρίζουν προδότη κ.τ.λ.» και μου απάντησε «στη ζωή πρέπει να ασχολείσαι ή με τα μικρά πράγματα ή με τα μεγάλα. Αν ακολουθήσεις τα μικρά, δεν θα μπορέσεις να κοιτάξεις τα μεγάλα». Αυτό ακολούθησα κι εγώ και δεν ασχολούμαι καθόλου με τις μικρότητες.
Με αυτή την πυξίδα πορευτήκατε; Το ένα ήταν αυτό. Και το άλλο ότι πρέπει, ακριβώς επειδή η ζωή έχει πάρα πολλά γυρίσματα, να είμαστε προσγειωμένοι και να μην καβαλάμε ποτέ το καλάμι. Έχω δει πολλούς που καβάλησαν το καλάμι κι όταν αυτό έσπασε προσγειώθηκαν ανώμαλα. Πρέπει να ξέρουμε ότι όλα είναι εφήμερα. Αυτό μου το δίδαξε και η οικογένειά μου, επειδή ήτανε πρόσφυγες, στη Μικρασιατική καταστροφή έχασαν τα πάντα και έμαθαν απ” αυτό.
Αυτή την περίοδο σε τι δουλεύετε; Τελείωσα ένα καινούριο βιβλίο, που θα εκδοθεί σε λίγους μήνες. Το έγραψα υποκινούμενος από την άνοδο της Χρυσής Αυγής και την προσπάθεια ωραιοποίησης της Χούντας. Γιατί παράλληλα με τη Χρυσή Αυγή εμφανίστηκε ένα ρεύμα ότι και καλά η Χούντα δεν ήτανε τόσο κακή, οπότε δούλεψα ένα βιβλίο που λέγεται «Μαρτυρίες από τη δικτατορία και την αντίσταση». Είναι συλλογή μαρτυριών από παράγοντες και οργανωτές του πραξικοπήματος, αλλά και από ανθρώπους που υπέφεραν απ” αυτό. Θυμίζω τι έγινε τότε, μια αναμόχλευση της μνήμης.
Στο κομοδίνο σας ποιο βιβλίο έχετε αυτή την εποχή; Διαβάζω πολλά πολιτικά βιβλία, που τα περνάω στα γρήγορα, και για τη ζωή του Πικάσο που με ενδιαφέρει πολύ. Ευτυχώς τα ταξίδια με τα αεροπλάνα μου δίνουν αυτή την ευχέρεια.