Karl Whelan : Η FT και πάλι απογοητεύει – ο Francesco Giavazzi για την Ελλάδα

Permalink

Η FT και πάλι απογοητεύει: Ο Francesco Giavazzi για την Ελλάδα

Μετάφραση στα ελληνικά άρθρου του Karl Whelan, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου για το Bull Market.

 

Είναι αυτή η απάντηση της Ιταλίας στον Hans-Werner Sinn;

Φιλοξενώντας τακτικά άρθρα γνώμης από ανθρώπους όπως οι Hans-Werner Sinn και Niall Ferguson, η σελίδα op-ed των Financial Times αποκτά σιγά σιγά την κακή φήμη ότι φιλοξενεί «σκουπίδια» σχετικά με την οικονομία. Το πρόσφατο άρθρο για την Ελλάδα από τον Ιταλό καθηγητή Francesco Giavazzi, («Οι Έλληνες επέλεξαν τη φτώχεια, ας τους αφήσουμε να κάνουν αυτό που θέλουν») άγγιξε τα όρια, συνδυάζοντας ανακρίβειες και ατυχή εθνικά στερεότυπα.

O Giavazzi εκτιμά ότι μετά από «πέντε χρόνια διαπραγματεύσεων που δεν έχουν επιτύχει σχεδόν τίποτα» η ΕΕ θα ήταν καλύτερα χωρίς την Ελλάδα. Υποστηρίζει ότι η εστίαση της ΕΕ στην Ελλάδα έχει αποσπάσει την προσοχή της από άλλα θέματα και καταλήγει στο εξής συμπέρασμα:
«Το ευρώ δεν μπορεί να είναι υποκατάστατο για την περαιτέρω πολιτική ολοκλήρωση. Πράγματι, χωρίς την ολοκλήρωση αυτή, το ευρώ δεν μπορεί να επιβιώσει – και σήμερα, η Ελλάδα αποτελεί εμπόδιο».
Θα ήθελα να κάνω ορισμένα σχόλια στο άθρο του Giavazzi, ξεκινώντας με τον ισχυρισμό του ότι λίγες μεταρρυθμίσεις επιτεύχθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια.

Καμία πρόοδος σε πέντε χρόνια; Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης

Η ανάλυση του Giavazzi για τα τελευταία έτη στην Ελλάδα, έχει ως εξής:
«Πέντε χρόνια διαπραγματεύσεων που δεν έχουν επιτύχει σχεδόν τίποτα (οι λίγες μεταρρυθμίσεις που είχαν υιοθετηθεί, όπως μια μικρή μείωση στην ήδη διογκωμένο αριθμό των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα, έχουν ακυρωθεί από το συνασπισμό που ηγείται ο ΣΥΡΙΖΑ). Είναι αρκετά σαφές ότι οι Έλληνες δεν έχουν καμία όρεξη να εκσυγχρονίσουν την κοινωνία τους. Ανησυχούν πολύ λίγο για την οικονομία τους που καταστράφηκε εξαιτίας των πελατειακών σχέσεων.»

Ας εξετάσουμε πρώτα τον ισχυρισμό στο άρθρο του Giavazzi, ότι η μείωση των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα ήταν μικρή και έχει ακυρωθεί. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα, πέρυσι, περιέχει τον ακόλουθο πίνακα για τη δημόσια απασχόληση στην Ελλάδα.

1

 

Η συνολική απασχόληση στο δημόσιο τομέα μειώθηκε από 907.351 το 2009 σε 651.717 το 2014, μια πτώση πάνω από 255.000. Αυτή είναι μια μείωση πάνω από 25%. Μπορεί πραγματικά να πει κανείς ότι είναι μια «μικρή μείωση»;

Και η ακύρωση επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ; Οι εκθέσεις σχετικά με το σχέδιο επαναπρόσληψης της νέας κυβέρνησης λένε ότι μπορεί να προσλάβει «έως 15000» εργαζομένους, μικρός αριθμός σε σύγκριση με προηγούμενες μειώσεις. Είτε ο Giavazzi δεν γνωρίζει τα στοιχεία ή τα εξετάζει εν τάχει και με χαλαρότητα.

Καμία πρόοδος σε πέντε χρόνια; Δημοσιονομικά ελλείμματα

Ένα θέμα που έχει σχολιαστεί και από τον Giavazzi είναι ότι οι Έλληνες δεν αντέχουν τις σκληρές αποφάσεις. Πρέπει να αναρωτηθεί κανείς, αν οι άνθρωποι που το πιστεύουν αυτό, έχουν επίγνωση ακόμη και των βασικών στοιχείων σχετικά με την κλίμακα της δημοσιονομικής προσαρμογής που βιώνει η Ελλάδα. Δείτε παρακάτω έναν πίνακα του ΟΟΣΑ που δείχνει τα δημόσια ελλείμματα σε όλο τον κόσμο. Η Ελλάδα έχει μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα από το 15,6 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2009, σε 2,5 τοις εκατό το 2014, μια κλίμακα της μείωσης του ελλείμματος που δεν έχουμε δει πουθενά αλλού στον κόσμο.

Η μείωση αυτή συμπεριλάμβανε μαζικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και επιτεύχθηκε στο πλαίσιο μιας σταθερής συρρίκνωση της οικονομίας. Ο καθηγητής Giavazzi συνδέεται με την ιδέα ότι αυστηρές δημοσιονομικές συρρικώνσεις μπορεί να είναι επεκτατικές. Λοιπόν, η εμπειρία της Ελλάδα και άλλων χωρών πλήττουν σταθερά την αξιοπιστία αυτής της ιδέας. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να υποστεί χρόνια εξαιρετικά δύσκολα και οι κυβερνήσεις της έλαβαν πολλές σκληρές αποφάσεις. Η χώρα αξίζει πολύ περισσότερα από το να γίνεται αντικείμενο χλευασμού μέσα από τις στήλες απόψεων της FT.

2

Καμία πρόοδος σε πέντε χρόνια; Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις

Α ναι, αλλά τι γίνεται με τις πολύ σημαντικές «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» αγαπημένη έκφραση του κάθε ευρωκράτη; Η Ελλάδα φημίζεται για αντι-επιχειρηματική γραφειοκρατία της που προωθείται από τα κατεστημένα συμφέροντα. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς, τίποτα δεν έχει γίνει γι αυτό. Λοιπόν, ο καθηγητής Giavazzi μπορεί να πιστεύει ότι σχεδόν τίποτα δεν έχει γίνει, αλλά υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει αναλάβει μεταρρυθμίσεις στον τομέα αυτό που θα συμβάλουν στην προώθηση της ανάπτυξης. Η έκθεση Doing Business του 2010 ταξινόμησε την Ελλάδα την 109η καλύτερη χώρα στον κόσμο για τις επιχειρήσεις, μια εξαιρετικά χαμηλή κατάταξη. Η έκθεση του 2015 κατέταξε την Ελλάδα στην 61η θέση, μια άνοδο της τάξης του 48 θέσεων.

Αυτό αφήνει την Ελλάδα ακόμα πολύ πίσω από πολλές ευρωπαϊκές χώρες και υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης. Αλλά ο ισχυρισμός ότι δεν υπήρξε καμία βελτίωση πουθενά, είναι απλά λανθασμένος.

Καμία πρόοδος σε πέντε χρόνια; Οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις

Τι γίνεται με τις συντάξεις; Οι ιστορίες για τους Έλληνες που επιλέγουν την πρόωρη συνταξιοδότηση φαίνεται ότι είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά του σκληροπηρυνικού γερμανικού κοινού απέναντι στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Η μεταρρύθμιση των συντάξεων εξακολουθεί να αποτελεί το επίκεντρο των τρεχουσών διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της, αλλά αυτό είναι άλλο ένα θέμα, όπου η ευρέως διαδεδομένη γνώμη ότι δεν υπήρξε καμία μεταρρύθμιση δεν είναι αλήθεια.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν θεσπίσει μια σειρά από μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις στα συνταξιοδοτικά τους σύστημα τα τελευταία χρόνια. Ανατρέξτε στις σελίδες 39-40 της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Γήρανση του Πληθυσμού, του 2015 για μια περιγραφή αυτών των μεταρρυθμίσεων.

Η έκθεση εξηγεί επίσης τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο των μεταρρυθμίσεων του συνταξιοδοτικού συστήματος που έχουν θεσπιστεί σε ολόκληρη την ΕΕ. Το παρακάτω γράφημα συμπεριλαμβάνεται στην έκθεση. Η μπλε γραμμή δείχνει τη μέση ηλικία συνταξιοδότησης το 2060, αν δεν υπήρχαν οι μεταρρυθμίσεις του συνταξιοδοτικού και η κόκκινη γραμμή δείχνει τη μέση ηλικία συνταξιοδότησης σύμφωνα με τα ισχύοντα νομοθετημένα συστήματα. Η Ελλάδα (σημειώνεται ως EL) μετακινείται από τις χαμηλότερες μέσες ηλικίες συνταξιοδότησης χωρίς καμία μεταρρύθμιση, στις υψηλότερες ηλικίες μετά τη μεταρρύθμιση. Υπό αυτή την έννοια, η Ελλάδα έχει αναλάβει την πιο σημαντική μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ευρώπη (και δεν έχει καταργηθεί από τα δικαστήρια, όπως συνέβη στην Ιταλία για τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις που είχαν περάσει από την κυβέρνηση του Mario Monti.)

3

Και πάλι, αυτό είναι ένα θέμα, όπου περισσότερες μεταρρυθμίσεις αποσκοπούν σχεδόν σίγουρα στο ευρύτερο συμφέρον. Μακροπρόθεσμα, τα τρέχοντα ποσοστά δραστηριότητας σε μεγαλύτερες ηλικιακά ομάδες στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλά και πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προσαρμογή των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Αλλά η άποψη ότι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις δεν έλαβαν χώρα είναι ψευδής.

Πράγματι, σε γενικές γραμμές, μπορεί κανείς να υποστηρίξει με αξιοπιστία ότι οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα έχουν επιτύχει πιο ουσιαστική μεταρρύθμιση τα τελευταία έτη από ότι οι κυβερνήσεις μετά Μπερλουσκόνι έχει καταφέρει στην Ιταλία ή ο Mariano Rajoy έχει καταφέρει στην Ισπανία.

Η Ελλάδα ως πολιτικό πρόβλημα

O Giavazzi θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν μάλλον καλύτερα χωρίς την Ελλάδα, εν μέρει διότι η Ελλάδα της προκαλεί σοβαρά πολιτικά προβλήματα. Αλλά τα πολιτικά προβλήματα που παραθέτει μοιάζουν αρκετά περίεργα.

Το πρώτο είναι ότι η Ελλάδα αποσπά την προσοχή της Ευρώπης.

«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αντί να αφιερώνουν τις συνόδους κορυφής στο ερώτημα του πώς θα υπερασπιστούν καλύτερα τα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα μας, αγωνιούν για το τι πρέπει να κάνουμε για την Ελλάδα.»

Αυτή είναι μια παιδαριώδης πολιτική σκέψη. Μπορεί κανείς ειλικρινά υποστηρίξει ότι οι τεράστιες στρατιωτικές δομές και τα όργανα εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ θα κατέληγαν σε μια καλύτερη προσέγγιση σχετικά με τη Ρωσία του Πούτιν ή τον ISIS, εάν είχαν στριμώξει την Ελλάδα εκτός ημερήσιας διάταξης σε ορισμένες συνόδους κορυφής της ΕΕ;

Το δεύτερο είναι ότι η Ελλάδα «εμποδίζει» την απαραίτητη περαιτέρω ευρωπαϊκή πολιτική ένωση.

Δεν είμαι σίγουρος πώς το κάνει αυτό. Αλλά ακόμα κι αν ήταν έτσι, υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα εμπόδια στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολιτικής ένωσης, όπως το γεγονός ότι οι περισσότεροι ευρωπαίοι πολίτες δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για περαιτέρω συνθήκες που να επιφέρουν περισσότερη ένωση. Η ζώνη του ευρώ δεν είναι, και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι ποτέ, μια βέλτιστη νομισματική ζώνη και το να κατηγορεί κανείς τους ανεύθυνους Έλληνες για τα προβλήματα του ευρώ αποτελεί αυταπάτη.

Αντιθέτως, αξίζει να σημειωθεί ότι, δεδομένης της γεωγραφικής γειτνίασης της Ελλάδας (με τη Μακεδονία, την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο, την Τουρκία, την Κύπρο, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή) είμαι αρκετά σίγουρος οι διεθνολόγοι θα μπορούσαν να σκεφτούν πολλούς και καλούς λόγους για να παραμείνει η χώρα στην ΕΕ.

Προτάσεις του Giavazzi για την Ελλάδα: Μόνο καρότα και καθόλου μαστίγιο

5

Το πιο παράξενο μέρος του άρθρου του Giavazzi είναι οι προτάσεις του για την Ελλάδα. Είναι μια προσέγγιση καρότου και μαστίγιου, που αποδεικνύεται ότι είναι μόνο καρότο.

Ο Giavazzi αναγνωρίζει ότι το ελληνικό χρέη προς την ΕΕ δεν είναι βιώσιμο και (από όσο καταλαβαίνω) φαίνεται να κάνει έκκληση για πλήρη διαγραφή:

«Από τότε που η Αθήνα έγινε μέλος της νομισματικής ένωσης, έχουμε δανείσει στην Ελλάδα € 400 δις, 1,7 φορές το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας το 2013. Είναι καιρός να κοιτάξουμε την πραγματικότητα: ποτέ δεν θα επιστραφούν τα χρήματα αυτά. Είναι ψευδαίσθηση να φαντάζεται κανείς, όπως έχουν κάνει οι Φινλανδοί, ότι θα μπορούσαμε να λάβουμε αποζημίωση σε είδος αποκτώντας μερικά ελληνικά νησιά. Η εποχή που η βρετανική αυτοκρατορία θα έκανε κάτι τέτοιο, ευτυχώς, τελείωσε. Περασμένα ξεχασμένα. Όσο πιο γρήγορα το δεχτούμε αυτό και ξεχάσουμε τα δάνεια αυτά, τόσο το καλύτερο.»

Εντάξει, ας φανταστούμε ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης διαγράφουν τα δάνειά τους στην Ελλάδα. Δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία του δημοσίου χρέους της Ελλάδας οφείλεται σε αυτές τις κυβερνήσεις, κάτι τέτοιο θα μειώσει το σχέση χρέους προς το ΑΕΠ της πολύ κάτω από το μέσο όρο της Ευρωζώνης.

Αυτός είναι ο λόγος που το μαστίγιο του Giavazzi δεν έχει νόημα. Αφού διαγραφεί το μεγαλύτερο μέρος του χρέους στην Ελλάδα, το μαστίγιο του είναι αυτό που ακολουθεί:

«Αλλά δεν είναι η υπόλοιπη Ευρώπη που θα επιβάλει τις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. Θα πρέπει απλώς να κάνει απολύτως σαφές ότι χωρίς σοβαρές μεταρρυθμίσεις, τέρμα τα νέα επίσημα δάνεια. Ο μόνος τρόπος να δανειστεί η Αθήνα, θα είναι να πείσει τις αγορές ότι θα πληρώσει τους λογαριασμούς της.»

Ο Giavazzi φαντάζεται ότι μια χώρα που μόλις έχει διαγράψει τα περισσότερα από τα χρέη της και βρίσκεται κοντά στο να έχει ένα πρωτογενές ισοζύγιο, δεν θα βρει αγοραστές στην αγορά κρατικών ομολόγων, επειδή δεν κάνει αρκετές μεταρρυθμίσεις. Αλλά δεν λειτουργεί ακριβώς έτσι ο κόσμος. Εάν οι αγορές ομολόγων δανείζουν σε μεγάλες ποσότητες χώρες όπως η Βραζιλία και το Μεξικό, μια Ελλάδα μετά-διαγραφής δε θα πρέπει να έχει κανένα πρόβλημα δανεισμού.

Επομένως ο Giavazzi κάνει λάθος ότι λέει ότι «οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν το ελληνικό πρόβλημα σαν να ήταν απλώς ένα οικονομικό ζήτημα.» Διαγράψτε το ελληνικό χρέος και δε θα υπάρξουν άλλα προγράμματα, δεν θα υπάρξουν άλλες απαιτήσεις για μεταρρυθμίσεις, δεν θα υπάρξει Grexit και θα υπάρξει περισσότερο χρόνος στις συνόδους κορυφής της ΕΕ. Σε ότι αφορά στο ΑΕΠ της ΕΕ, το τίμημα είναι αρκετά μικρό. Αλλά είναι ένα τίμημα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είναι πρόθυμοι να πληρώσουν, εν μέρει λόγω του προηγούμενου που θα δημιουργούσε.

Αυτό είναι ένα πάρα πολύ οικονομικό θέμα, στο οποίο όμως η πολιτική εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό τους ψύχραιμους οικονομικούς υπολογισμούς να καθορίσουν το τι πρέπει να γίνει.

6

Εφησυχασμός στην προοπτική ενός Grexit

Ακόμη και αν δεν πραγματοποιηθεί το μεγαλεπήβολο σχέδιο του να εγκαταλείψει η Ελλάδα το ευρώ (προσφορά να διαγραφούν όλα τα χρέη και στη συνέχεια να ζητηθούν μεταρρυθμίσεις …), ο εφησυχασμός του Giavazzi μπροστά στην προοπτική να αφήσει η Ελλάδα το ευρώ (και ενδεχομένως η ΕΕ – κανείς δεν ξέρει πραγματικά πώς αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει) αποτελεί ηχηρή ένδειξη του τι σκέφτεται ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών σχολιαστών της Ευρώπης. Ο ίδιος εκτιμά ότι:

«Χάρη στις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η νομισματική ένωση είναι σήμερα αρκετά ανθεκτική ώστε να αντέχει ένα Grexit».

Ποιες ενέργειες της ΕΚΤ; Τις Οριστικές Νομισματικές Συναλλαγές που ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν και ποτέ δε δοκιμάστηκαν; Τα τεστ αντοχής των τραπεζών; Τη δέσμευση του «ό, τι χρειάζεται για να διατηρηθεί το ευρώ»; Λοιπόν, κατά την κρίση στην Κύπρο το 2013, αυτό το «ό,τι χρειάζεται» δεν έφτασε να διασφαλίσει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων θα διατηρούνταν εντός της ζώνης του ευρώ. Και αν αυτό το «ό,τι χρειάζεται» δεν εμποδίζει μια ελληνική έξοδο, θα υπάρξουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το τι είδους ευρώ, η ΕΚΤ θα έμπαινε στον κόπο να διατήρησει. Εάν η Ελλάδα μπορούσε να φύγει, τότε θα μπορούσε και οποιαδήποτε χώρα, αν οι συνθήκες ήταν κατάλληλες.

Κάποιος μου είπε στο Twitter χθες το βράδυ ότι κανένας, στις χρηματοπιστωτικές αγορές, δεν ανησυχεί ότι αν φύγει η Ελλάδα από το ευρώ θα προκαλέσει εξάπλωση. Αυτό με έκανε να νιώσω πολύ καλύτερα, γιατί οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν κάνουν ποτέ λάθος ή δεν αλλάζουν ποτέ γνώμη, έτσι δεν είναι;

Ένα χρήσιμο δεδομένο καταλήγοντας: Ο Francesco Giavazzi ήταν πολύ ενθουσμένος με την απόφαση να αφήσουν την Lehman Brothers να πτωχεύσει. Αν του άρεσε αυτό τόσο πολύ, υποψιάζομαι ότι θα αγαπήσει το Grexit.

Διαβάστε το αρχικό άρθρο στα αγγλικά με τις φωτογραφίες και τα διαγράμματα εδώ:
Karl Whelan, Professor of Economics at University College Dublin


(Visited 511 times, 1 visits today)

Read more:
Τι να περιμένεις...
Τι να περιμένεις… | Σκίτσο του Γιάννη Δερμεντζόγλου

Close