Επίτροποι.. πάνε κι έρχονται στη βελγική πρωτεύουσα και μετά τη θητεία τους κατακτούν επίζηλες εργασιακές θέσεις σε Οργανισμούς, Τράπεζες, think tank και πολυεθνικές εταιρείες συμφερόντων τα οποία – υποτίθεται – καλούνταν να ελέγξουν, να αποκρούσουν και να εποπτεύσουν ως αξιωματούχοι.

Κάθε φορά που αλλάζει η ηγεσία της Κομισιόν, όπως έγινε στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, η συζήτηση περί λόμπινγκ, επανέρχεται στην επικαιρότητα.

Αν επιχειρούσε κανείς να αναλύσει τον εν πολλοίς άγνωστο για τα ελληνικά δεδομένα όρο «περιστρεφόμενες πόρτες» (revolving doors), θα έπρεπε να γράψει ότι οι πόρτες ανοιγοκλείνουν… ανάλογα με τα «γραμμάτια» των συναλλαγών που εξαργυρώνονται με το λόμπινγκ, την πανίσχυρη βιομηχανία άσκησης πίεσης σε Επιτρόπους και ευρωβουλευτές, από εκπροσώπους ειδικών συμφερόντων.

Μετά τη θητεία τους ουκ ολίγοι Επίτροποι, ευρωβουλευτές ακόμα και υψηλόβαθμοι υπάλληλοι της ΕΕ, σπεύδουν να καταλάβουν μια θέση στον ιδιωτικό τομέα σχετιζόμενη με το προηγούμενο πεδίο ευθύνης τους, γεγονός νομικά συμβατό, ηθικά όμως ανεπίτρεπτο.

Ωστόσο, αυτό ισχύει και αντίστροφα. Μεγαλοστελέχη πολυεθνικών κατευθύνονται σε καίριες θέσεις της Κομισιόν, προφανώς για να δουλέψουν προς την κατεύθυνση που φαντάζεται και ο πλέον αδαής με τα τεκταινόμενα στην καρδιά της Ευρώπης.

Το κορυφαίο – προς αποφυγή – παράδειγμα είναι αυτό του πρώην προέδρου της Κομισιόν Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο οποίος άμα τη λήξει της θητείας του και με σύνταξη 11.000 ευρώ, απέκτησε ούτε μία, ούτε δύο αλλά 22 (!) θέσεις εργασίας, μεταξύ των οποίων και στον «αμαρτωλό» χρηματοπιστωτικό όμιλο Goldman Sachs που έχει διαδραματίσει δραματικό ρόλο στη διεθνή οικονομική κρίση.

Από την άλλη μεριά, ο γνωστός μας από την ελληνική κρίση, Επίτροπος για τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές υποθέσεις Πιέρ Μοσκοβισί, διετέλεσε πρόεδρος του «Κύκλου της Βιομηχανίας», ενός λόμπι των βιομηχάνων.

Το «λομπινγκ» διαπερνά τις πόρτες και τους τοίχους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «τρέχει» πάνω σε γραφεία και σε κέντρα αποφάσεων και εξελίσσεται σε μια μάστιγα που η ίδια η ΕΕ προσπαθεί – ανεπιτυχώς επί του παρόντος – να καταπολεμήσει.

Ο όρος λόμπινγκ δεν είναι κάτι γενικό κι αόριστο. Πέφτει σαν σκόνη πάνω στα καλογυαλισμένα γραφεία Επιτρόπων, ευρωβουλευτών και υπαλλήλων, απλώνεται στους διαδρόμους και «στοιχειώνει» τα κτήρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Κομισιόν σε Βρυξέλλες και Στρασβούργο.

Οι εκπρόσωποί του φτάνουν τους 30.000 αν και επίσημα στοιχεία πρακτικά δεν υπάρχουν.

Από τις πρώτες κιόλας μέρες της παρουσίας τους στις Βρυξέλλες, οι ευρωβουλευτές αντί για το… ευρωπαϊκό ιδεώδες, συναντούν τους απεσταλμένους τραπεζών, δικηγορικών γραφείων, εταιρειών κάθε λογής που μόνο στόχο έχουν να «πιάσουν» όσους περισσότερους αξιωματούχους μπορούν για να διαμορφώσουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία βάσει των δικών τους βλέψεων και δραστηριοτήτων.

Στα καφέ περί την Grand Place (ή Grote Markt), εκτός από τα ροφήματα, «αχνίζουν» και οι επιθυμίες κάθε λομπίστα να περάσει τα συμφέροντα που εκπροσωπεί, εξ ου και τα κεράσματα και οι «καφέδες γνωριμίας» σε κάθε νεοεισερχόμενο στα κτήρια όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις για εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες.

Σε παλιότερο, αλλά πάντα επίκαιρο, ρεπορτάζ του Guardian, αποτυπώνεται η απογοήτευση μιας νεοεκλεγείσας τότε ευρωβουλευτίνας από την Πολωνία, της Róża Thun, η οποία προσγειώθηκε απότομα στα σκοτεινά μονοπάτια της βελγικής πρωτεύουσας όταν άρχισαν να την… τριγυρίζουν ενδιαφερόμενες εταιρείες που δεν ήθελαν να αλλάξει η χρέωση του roaming (περιαγωγή) στην κινητή τηλεφωνία.

Η «βιομηχανία» του επηρεασμού επιτρόπων και ευρωβουλευτών δουλεύει αδιάκοπα. Υπολογίζεται ότι, πριν ληφθούν μέτρα, καθόριζε ακόμα και το 75% των αποφάσεων που λαμβάνονται εκεί.

Ενέργεια, περιβάλλον, τηλεφωνία, καπνικά προϊόντα, αυτοκινητοβιομηχανίες, πληροφορική, ουκ ολίγα τα πεδία στα οποία «παίζονται» εκατομμύρια ευρώ και γίνεται… μάχη.

Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα Corporate Europe Observatory, οι μεγάλοι όμιλοι δαπανούν ετησίως για λόμπινγκ περισσότερα από 1 δισ. ευρώ.

To Σεπτέμβριο του 2017, σε μια προσπάθεια ανάσχεσης της κατάληψης καλοπληρωμένων θέσεων που «φωνάζουν» από μακριά λόμπι, από απερχόμενους Επιτρόπους και αξιωματούχους, αφού πρώτα έχουν λάβει μεγάλους μισθούς και πολύ μεγάλες συντάξεις από την ΕΕ, ψηφίστηκαν ειδικά στοχευμένα μέτρα.

Οι ευρωβουλευτές που μπαίνουν για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενημερώνονται για τα οικονομικά, τα διαδικαστικά, για δικαιώματα και υποχρεώσεις αλλά όχι για το τι εστί λόμπινγκ, σημειώνει μιλώντας στο Reader.gr, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιος Κούλογλου.

Ο κ. Κούλογλου μάλιστα είναι και στο προεδρείο διακομματικής επιτροπής στην Ευρωβουλή που έχει συσταθεί με στόχο την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Όπως αναφέρει, στο πλαίσιο της ενημέρωσης για τη διαφάνεια και την αντιμετώπιση του λόμπινγκ, θα γίνει και ειδική εκδήλωση μαζί με το Corporate Watch στις 25 Μαρτίου 2020.

Οι συμμετέχοντες σε αυτή, θα λάβουν μέρος σε ένα «lobbying tour», ώστε να ενημερωθούν για τι σημαίνει λόμπινγκ και πού βρίσκονται οι εκπρόσωποί του.

Στην ερώτηση αν ο ίδιος έχει ποτέ δεχθεί «κρούση» από λομπίστες, ο κ. Κούλογλου σχολιάζει ότι και οι λομπίστες δεν πλησιάζουν λόγω του ότι ανήκει σε κόμμα της Αριστεράς αλλά και ο ίδιος δεν έχει δεχθεί ποτέ να συναντήσει κάποιον. Όπως είπε, όταν ήταν στην Επιτροπή για το Διεθνές Εμπόριο, δέχθηκε κάποια τηλέφωνα για ραντεβού, όμως δεν συνάντησε κανέναν.

Συμπλήρωσε δε ότι πρέπει οι ευρωβουλευτές μέλη των Επιτροπών να μην έχουν επαφές με λομπίστες που συνδέονται με τα θέματα των επιτροπών.

Η θητεία Μπαρόζο ήταν ίσως η πιο… διαπλεκόμενη όλων.

Φεύγοντας από την Κομισιόν το 2014, έσπασε κάθε ρεκόρ πολυθεσίας και οδήγησε αφενός στο να – επιχειρήσει – τουλάχιστον να λάβει μέτρα η Επιτροπή για την ανάσχεση του επονείδιστου φαινομένου, αφετέρου στο να αποκτήσει ο όρος υπόσταση και μέτρο σύγκρισης, προφανώς όχι με θετικό πρόσημο.

Η εργασιακή θέση – γροθιά στο στομάχι όσων διατηρούσαν αμφιβολίες για το πώς ο Μπαρόζο θα εξαργύρωνε την πενταετή θητεία του στην υψηλότερη θέση της ΕΕ –  ήταν αυτή στην αμερικανική τράπεζα Goldman Sachs, η οποία θεωρείται και «δάκτυλος» της διεθνούς οικονομικής κρίσης από το 2008 και μετά.

Η προεδρία της Κομισιόν ήταν μια εξέλιξη στην καριέρα του Μπαρόζο ο οποίος ήταν και πρωθυπουργός της Πορτογαλίας. Ο κ. Μπαρόζο έγραψε στα… παλαιά – και μάλλον ακριβά –  του υποδήματα το άρθρο 245, το οποίο και τότε ήταν σε ισχύ και το οποίο προβλέπει ότι κάθε απερχόμενος Επίτροπος οφείλει ακόμα και μετά την απομάκρυνση από το αξίωμά του να κρατά αποστάσεις από συμφωνίες και συμφέροντα.

Ψιλά γράμματα… Μεταξύ άλλων στους 22 ρόλους που ανέλαβε ήταν και αυτός σε ένα Ινστιτούτο για τη πολιτική στο Βελιγράδι, σε ένα για τις Τέχνες στις Βρυξέλλες, σε ένα άλλο για το Διοικείν στη Νέα Υόρκη και γενικά απέδειξε πόσο… πολυσχιδής μπορεί να είναι.

Η «μετάβαση» πρώην Επιτρόπων σε νέους ρόλους δεν αφορά μόνο στο «μετά».

Αυτό που προφανώς προβληματίζει είναι τι… γραμμάτια έβαλαν τα λόμπι κατά τη διάρκεια της θητείας και γι’ αυτό ξεπληρώνονται με… ανταμοιβή μια καλοπληρωμένη θέση.

Από τα βέλη της κριτικής δεν ξέφυγε ούτε η αρκετή γνωστή στην Ελλάδα Βίβιαν Ρέντιγκ, η οποία ως το 2014 ήταν Επίτροπος Δικαιοσύνης, Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και Ιθαγένειας, και παλιότερα είχε κι άλλα χαρτοφυλάκια στις Βρυξέλλες.

Άμα τη αποσύρσει της, η κυρία Ρέντιγκ αποκαταστάθηκε επαγγελματικά σε γερμανο-βελγική εταιρεία κολοσσό, γνωστή παλιότερα για τα φιλμ της, τώρα για τα αναλώσιμα σε ό,τι έχει να κάνει με τη φωτογραφία και τους υπολογιστές. Η αλήθεια είναι ότι οι δραστηριότητες της εταιρείας δεν σχετίζονται με τα καθήκοντα της κυρίας Ρέντινγκ όταν ήταν εν υπηρεσία. Ωστόσο εδώ βρίσκει εφαρμογή η ρήση «Η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια».

Μετά τα 15 χρόνια της θητείας της η κυρία Ρέντιγκ προφανώς έφυγε με εσωτερικές πληροφορίες  και επαφές για θέματα που ενδιαφέρουν τη συγκεκριμένη εταιρεία.

Πιο «τρανταχτό» είναι το παράδειγμα της Νέλι Κρους, η οποία ήταν Επίτροπος Ανταγωνισμού και αυτή επί Μπαρόζο. Όπως αποκαλύφθηκε, κατά τη διάρκεια πρώτης θητείας της (2004-2009) ήταν διευθύντρια μιας εταιρείας offshore στις Μπαχάμες, την οποία είχε… ξεχάσει να δηλώσει.

Η Νέλι Κρους «κάηκε» από τα Bahama Leaks, τα οποία αποκάλυψαν τη… λησμονηθείσα εξωχώρια εταιρεία.

Μετά το πέρας της θητείας της η κυρία Κρους, έγινε σύμβουλος στην Bank of America Merrill Lynch, κάτι το οποίο ήγειρε πλήθος σχολίων. Η περίπτωσή της είναι ιδιαίτερη, καθώς σύμφωνα με το βιβλίο Lobbying in the European Union: Strategies, dynamics, and trends, πριν την Κομισιόν είχε δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά σε εταιρείες οι οποίες σχετίζονταν με μεγάλα συμφέροντα.

Υπάρχει επίσης το παράδειγμα του Επιτρόπου Εμπορίου Κάρελ ντε Γκουτ, ο οποίος ανήκει στην… πολυσυζητημένη «φουρνιά» που έφυγε το 2014 και άνοιξε… φτερά σε ιλουστρασιόν θέσεις.

Ο κ. Ντε  Γκουτ πήγε σε μεγάλη εταιρεία τηλεπικοινωνιών αλλά και πάλι βρέθηκαν υπερασπιστές που είπαν ότι δεν ήταν άμεσα σχετιζόμενη με το χαρτοφυλάκια του

Το λόμπινγκ αποδεικνύεται τελικά η «αχίλλειος πτέρνα» της ΕΕ.

Μετά την κατακραυγή για τον Μπαρόζο, η Ευρωβουλή ψήφισε – το Σεπτέμβριο του 2017 – δέσμη μέτρων για τις περιστρεφόμενες πόρτες και τα… ωφελήματα των ευρωβουλευτών και Επιτρόπων.

Βάσει των ψηφισθέντων, προβλέπεται μια περίοδος «αγρανάπαυσης» για τους Επιτρόπους. Για την ακρίβεια, από ένα 18μηνο που ίσχυε ως τώρα, εκτείνεται στα δύο χρόνια και σε τρία για τον Πρόεδρο της Κομισιόν, η περίοδος κατά την οποία οι αξιωματούχοι δεν μπορούν να αναλάβουν κάποια επαγγελματική δραστηριότητα. Οφείλουν δε, να ενημερώνουν την Κομισιόν για κάθε νέα επαγγελματική θέση.

Θεσπίζεται το λεγόμενο «ασυμβίβαστο», δηλαδή το να μην μπορούν πρώην αξιωματούχοι να αναλάβουν θέσεις που σχετίζονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο με το προηγούμενο πεδίο αρμοδιοτήτων του χαρτοφυλακίου τους. Μάλιστα, για κάθε νέα θέση εργασίας θα ενημερώνεται και θα αποφαίνεται η Ανεξάρτητη Επιτροπή Δεοντολογίας (Independent Ethical Committee). Η Ανεξάρτητη Επιτροπή Δεοντολογίας συμβουλεύει την Επιτροπή για το κατά πόσον οι προγραμματισμένες δραστηριότητες των επιτρόπων μετά τη λήξη των καθηκόντων τους είναι συμβατές με τις Συνθήκες.

Τον Ιανουάριο του 2019 ψηφίστηκε ακόμα μια δέσμη μέτρων. Μεταξύ άλλων, σε αυτή προβλέπεται ότι όλα τα ραντεβού των Ευρωπαίων αξιωματούχων με λομπίστες θα πρέπει να είναι ανηρτημένα on line και φανερά.

Το Δεκέμβριο που μας πέρασε, μια ακόμη φουρνιά αξιωματούχων «αποστρατεύτηκε».

Οι περισσότεροι εξ αυτών έγιναν οικείοι στους Έλληνες λόγω των αγωνιωδών συνεδριάσεων του Eurogroup.  Για όλους ισχύει η… μερική απόσυρση μέχρι νεωτέρας.

Οι… περί τη βελγική πρωτεύουσα φήμες λένε ότι ο – πρώην πλέον – πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιούνκερ θα επιστρέψει στα γνώριμα πολιτικά μονοπάτια του Λουξεμβούργου, από όπου και προήλθε. Για τα υπόλοιπα «βαριά χαρτιά» ισχύει η… αγρανάπαυση των 24 μηνών. Ως εκ τούτου, δεν μένει παρά να δούμε σε βάθος χρόνου αν η ίδια η ΕΕ κατάφερε να υλοποιήσει όσα υποσχέθηκε στους πολίτες της Ευρώπης υπέρ της διαφάνειας.

Πηγές: Corporateeurope.org, Dutchnews.nl, Lobbying in the European Union: Strategies, dynamics, and trends, https://rm.coe.int/legal-regulation-of-lobbying-activities/168073ed69, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_17_3167.