Αν μια φωτογραφία είναι χίλιες λέξεις, η γελοιογραφία είναι μια παραπάνω. Γιατί πέρα από την εικόνα υπάρχει συχνά και το σχόλιο που κάνει ακριβώς τη γελοιογραφία τόσο δυνατή: μια γροθιά στο στομάχι.
Αλλά με μια προϋπόθεση: την πλήρη ελευθερία του δημιουργού. Η αείμνηστη εκδότρια της «Καθημερινής» Ελένη Βλάχου, ένα από τα «ιερά τέρατα» της ελληνικής δημοσιογραφίας, έγραφε για τους γελοιογράφους: «Από όλους τους δημοσιογράφους που δουλεύουν στον ελεύθερο Τύπο, αυτός είναι ο πιο ελεύθερος..Σχεδόν πάντα η διάθεση του γελοιογράφου είναι οργισμένη και βίαιη..μπορεί να γίνει σκληρός –από τη φύση του είναι ο πιο κριτικός από τους κριτικούς».
Είχα τα τελευταία χρόνια την ευκαιρία να συνεργαστώ, διοργανώνοντας εκδηλώσεις για τη δύναμη της σάτιρας και εκθέσεις γελοιογραφίας στο Ευρωκοινοβούλιο, με τον Plantu της Monde, που θεωρείται κορυφαίος σκιτσογράφος στον κόσμο, με τον Kroll που είναι χωρίς αμφιβολία ο καλύτερος στο Βέλγιο, να συνομιλήσω με τον Charb, τον διευθυντή του Charlie Hebdo, πριν τον δολοφονήσουν οι φανατικοί μαζί με άλλους 10 της σύνταξης του περιοδικού. Κοινή τους πεποίθηση, η σάτιρα δεν έχει όρια, κάθε μορφή εξουσίας πρέπει να σατιρίζεται, κάθε απόπειρα λογοκρισίας πρέπει να καταδικάζεται απερίφραστα.
Να όμως που στην Ελλάδα, που αυτό-κολακεύεται ότι γέννησε τον πρώτο διδάξαντα της αμείλικτης σάτιρας, τον Αριστοφάνη, η ελευθερία του γελοιογράφου δεν θεωρείται αυτονόητη,
Με τον Γιάννη Δερμεντζόγλου βρεθήκαμε μαζί «κατηγορούμενοι», στις αρχές της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020, ακριβώς για δύο σκίτσα που σατίριζαν την κυβερνητική πολιτική. Το αμάρτημα του Γιάννη ήταν ότι τα δημιούργησε, το δικό μου ότι δημοσιεύθηκαν στο Tvxs.
Tο δυσάρεστο ήταν ότι δεν είχαμε συμπαράσταση από αυτούς που έπρεπε να αντιδράσουν πρώτοι: οι δημοσιογράφοι με ρωτούσαν στα πάνελ γιατί δημοσιεύθηκε το σκίτσο στο Tvxs, λες και θα έπρεπε να το λογοκρίνω ακόμη και αν μπορούσα, ενώ λίγοι συνάδελφοι του Γιάννη τον υπερασπίστηκαν δημόσια.
Δεν κάναμε ούτε βήμα πίσω φυσικά και ακολούθησαν εκατέρωθεν πολεμικές δηλώσεις, που ανήκουν πλέον στην ιστορία με τις απόπειρες λογοκρισίας στην Ελλάδα. Βλέποντας τα πράγματα εκ των υστέρων, δίνω ένα δίκιο στην κυβέρνηση: προετοίμαζε τότε τη διαβόητη «λίστα Πέτσα» και έψαχνε τρόπο να ελέγξει και τη γελοιογραφική σάτιρα. Αλλά το περιστατικό είναι χαρακτηριστικό για τις πιέσεις που ασκούνται στους σκιτσογράφους στον κόσμο που ζούμε, των κουτσουρεμένων αξιών, του φανατισμού και των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα μέσα ενημέρωσης.
Η αλήθεια είναι πώς δεν βρέθηκα για πρώτη φορά αντιμέτωπος με απόπειρα λογοκρισίας σε γελοιογραφίες. Το φθινόπωρο του 2017 στις Βρυξέλλες, ετοίμαζα μια έκθεση στο Ευρωκοινοβούλιο με αφορμή την 60η επέτειο της ιδρυτικής συμφωνίας της ΕΕ. Θα παρουσιάζονταν σκίτσα Ελλήνων και Γάλλων γελοιογράφων, με θέμα την Ευρώπη.
Όπως ορίζεται από τον κανονισμό, το οπτικό υλικό κάθε έκθεσης στο κτήριο της Ευρωβουλής πρέπει να αξιολογείται, προκειμένου να ελεγχθεί ότι δεν περιλαμβάνει φιλοναζιστικό ή άλλο προσβλητικό περιεχόμενο, αντίθετο με τις ευρωπαϊκές αξίες. Ξαφνικά με κάλεσε λοιπόν η αρμόδια κοσμήτορας, η ευρωβουλευτής Catherine Bearder που ανήκε μάλιστα στο Κόμμα των Φιλελευθέρων (διάβαζε «ακραίο κέντρο»). Και μου ανακοίνωσε, καθόλου φιλελεύθερα, ότι απέρριψε 12 από τα 28 σκίτσα Ελλήνων σκιτσογράφων που ήταν να παρουσιαστούν!
Τα σκίτσα που ήθελε να κόψει σχολίαζαν την άνοδο της ακροδεξιάς ή διακωμωδούσαν την πολιτική των Βρυξελλών απέναντι στην Ελλάδα. Δεν προσέβαλλαν με κανένα τρόπο τις αξίες της ΕΕ, αλλά το μυστικό εδώ, για αυτό το χωρίς προηγούμενο περιστατικό στην ιστορία του Ευρωκοινοβουλίου, ήταν η παρουσία της Μέρκελ στα περισσότερα από τα λογοκριμένα σκίτσα : η κοσμήτωρ ήθελε να αποφύγει τη σάτιρα για την πραγματική εξουσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση..
Ούτε αυτή η απόπειρα λογοκρισίας πέρασε..
Aπόσπασμα από τον πρόλογο μου στο το λεύκωμα του Γιάννη Δερμεντζόγλου «Ερωτήσεις Κρίσεων 2000 – 2021» που στις 19:30 παρουσιάζεται στον Ιανό (Σταδίου 24).
Η συμμετοχή είναι δωρεάν. Οι θέσεις συμμετεχόντων είναι περιορισμένες λόγω των μέτρων περιορισμού της διασποράς του Covid19. Για να εξασφαλίσετε τη συμμετοχή σας πρέπει να συμπληρώσετε τη σχετική φόρμα. Στη συνέχεια θα σας αποσταλεί email επιβεβαίωσης συμμετοχής.
Άρθρο του Στ. Κούλογλου στο tvxs.gr
