Για το Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα (την τηλεοπτική εκπομπή που παρουσίαζα στην ΕΡΤ, για τους νεότερους) είχα γυρίσει μια σειρά ντοκιμαντέρ για τις καταδίκες αθώων στις ΗΠΑ, πολλοί από τους οποίους είχαν καταδικαστεί με τη θανατική ποινή ή και δολοφονήθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα.
Η μεγάλη πλειοψηφία τους ήταν Μαύροι. Η αστυνομία τους συλλάμβανε στο σωρό, συχνά για να κλείσει στα γρήγορα μια υπόθεση, και τους τύλιγε σε μια κόλλα χαρτί με ανυπόστατες κατηγορίες. Δεν είχαν χρήματα για να προσλάβουν δικηγόρους και οι δικαστές που τους καταδίκαζαν με συνοπτικές διαδικασίες, είτε ήταν προκατειλημμένοι ή δεν είχαν όρεξη να ασχοληθούν με την υπόθεση. Συχνά και τα δυο μαζί.
Από το 1989, 3.175 καταδικασμένοι στις ΗΠΑ έχουν αποκατασταθεί γιατί τελικώς αποδείχθηκε ότι ήταν αθώοι. Μέχρι να αποδειχθεί η αθωότητα τους είχαν περάσει 27.200 χρόνια στη φυλακή. Αρκετοί εκτελέστηκαν. Μια από τις πιο διάσημες περιπτώσεις είναι αυτή του διάσημου πυγμάχου Rubin «Hurricane» Carter που αποφυλακίστηκε μετά από 20 χρόνια. Η περίπτωση του έγινε τραγούδι από τον Μπομπ Ντίλαν («Hurricane») και ταινία ( με τον τίτλο «Τυφώνας: Η αληθινή ιστορία» προβλήθηκε στην Ελλάδα).
Διαβάστε επίσης: 50 τραγούδια για 100 χρόνια φυλακή: Μεγάλη συναυλία στη Μυτιλήνη για τον Αμίρ και τον Ακίφ
Η περίπτωση δύο Αφγανών προσφύγων, του Ακίφ Ραζούλι και του Αμίρ Ζαχίρι, είναι παρόμοια. Συνελήφθησαν τον Μάρτιο του 2020 όταν μια βάρκα γεμάτη πρόσφυγες εξόκειλε στη Λέσβο. Εκείνη τη μέρα είδαν θάλασσα για πρώτη φορά στη ζωή τους, πολλοί πρόσφυγες μένουν έκπληκτοι με αυτή «τη λίμνη με το αλμυρό νερό».
Στη δίκη, δεν κατέθεσε κανείς εναντίον τους. Διαβάστηκε μόνο μια έγγραφη κατάθεση ενός λιμενικού, που δεν έχει εμφανιστεί σε καμία από τις δίκες που έγιναν, στην οποία τους κατηγορούσε για την καταστροφή και βύθιση του σκάφους. Καταδικάστηκαν παρόλα αυτά για άλλο αδίκημα: ως διακινητές/οδηγοί της βάρκας σε 50 χρόνια φυλακή, χωρίς να υπάρχει κανένα στοιχείο και καμιά κατάθεση εναντίον τους, γραπτή ή προφορική.
Όταν πέρυσι, τον Νοέμβριο του 2021, τους συνάντησα για πρώτη φορά στη φυλακή της Χίου, ενάμιση χρόνο μετά τη σύλληψη τους, δεν είχαν καν συνειδητοποιήσει γιατί καταδικάστηκαν. Τα είχαν τελείως μπερδεμένα.
Τον Μάρτιο του 2022, ήταν να γίνει η έφεση τους. Πήγε για την επόμενη μέρα κι ύστερα για τον επόμενο μήνα. επειδή υπήρχαν πολλές άλλες υποθέσεις και άλλοι τόσοι δημοσιογράφοι και αλληλέγγυοι μέσα κι έξω από την αίθουσα. Ο εισαγγελέας πρότεινε την αναβολή της δίκης για 6 μήνες, γιατί ο Λιμενικός- που τους είχε κατηγορήσει εγγράφως για άλλο πράγμα- δεν ήταν παρών. Είπε ότι επειδή δεν υπήρχαν άλλα στοιχεία εναντίον τους, έπρεπε να βρεθούν ή να προσέλθει σε κάθε περίπτωση ο Λιμενικός.
Διαβάστε επίσης: Άλλη μια αναβολή για τους Ακίφ και Αμίρ που παραμένουν άδικα στη φυλακή
Οι συνήγοροι ζήτησαν τότε να αφεθούν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους, μιας και δεν υπάρχουν στοιχεία εναντίον τους, αλλά δεν ήταν και ο Λιγνάδης: το Δικαστήριο αποφάσισε να τους ξαναστείλει στη φυλακή. Πριν μπει στο περιπολικό με τις χειροπέδες, ο Ακίφ είχε ένα συγκλονιστικό ξέσπασμα, φωνάζοντας είμαι «Αφγανός πρόσφυγας» και «Ελευθερία». Στο διάστημα που πέρασε έκανε απόπειρα αυτοκτονίας.
Προχθές Πέμπτη στο Εφετείο της Λέσβου, έγινε για πρώτη φορά μια πραγματική δίκη. Ο πρόεδρος και ο εισαγγελέας εξέτασαν προσεκτικά τους κατηγορούμενους και τους μάρτυρες υπεράσπισης. Η δίκη ξεκίνησε μετά τις 5 το απόγευμα. Ο Ακίφ και ο Αμίρ ήταν από τις 8.30 το πρωί φρουρούμενοι σε μια γωνιά της αίθουσας, αχώριστοι: δεμένοι μεταξύ τους με χειροπέδες. Παρατηρούσαν από μακριά τις προηγούμενες δίκες, κατηγορούμενους και μάρτυρες να παρελαύνουν, χωρίς να καταλαβαίνουν Χριστό. Αναρωτιόμουν τι να σκέπτονταν όλες αυτές τις ώρες. Τουλάχιστον οι Μαύροι στην Αμερική, θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις άλλες δίκες, σκοτώνοντας τον χρόνο τους.
Τους ρώτησα σε ένα διάλειμμα αν θέλουν να φάνε κάτι, στα γρήγορα γιατί αν δεν είσαι συγγενής ή δικηγόρος δεν μπορείς να μιλάς σε μοβόρους κατάδικους. Δεν είχαν όρεξη. Υστερα ήρθε η Ζάχρα, η εννιάχρονη κόρη του Αμίρ, τον φίλησε, του χτένισε τα μαλλιά, τον ξαναφίλησε και κόλλησε επάνω του. Ο γιος του, που κουτρουβαλούσε μέχρι τότε στο προαύλιο, ήρθε μέσα και αυτός. Ο Χαμίντ είναι 2, 5 ετών και δεν έχει τόση οικειότητα με τον πατέρα του: τον είδε για πρώτη φορά στο Εφετείο του περασμένου Μάρτη, αυτό που αναβλήθηκε. Στη μοιραία βάρκα, ο Αμίρ είχε πάρει μαζί την έγκυο γυναίκα του και την εξάχρονη Ζάχρα. Είπαμε να παίρνουμε τα παιδιά στη δουλειά, αλλά όχι και στις παράνομες διακινήσεις μέσα στη νύχτα!
Διαβάστε επίσης: Ο Guardian για τη δίκη του Ακίφ και του Αμίρ στη Λέσβο και την πρωτοβουλία «δίκαιη δίκη για τον Μοχαμάντ»
Κοίταξα τον Ακίφ, όταν μετά από 2 ώρες δίκης ο εισαγγελέας πρότεινε την αθώωση του. Στο εδώλιο, ανάμεσα στους 2 κατηγορούμενους υπήρχε ένας μεταφραστής, αλλά όπως στη διαδικασία είχε φανεί ότι η επικοινωνία δεν ήταν καλή, δεν μου φάνηκε ότι ο Ακίφ κατάλαβε ότι ο εισαγγελέας είπε σαφώς ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο εναντίον του. Όταν τελικώς ο πρόεδρος τον κήρυξε αθώο, ο Ακίφ σηκώθηκε μόνος του, πριν καλά-καλά προφτάσουν να αποχωρήσουν οι δικαστές, πήγε στη γωνιά όπου καθόταν όλη μέρα και άρχισε να κλαίει.
Για τον Αμίρ με τη γυναίκα και τα παιδιά, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Κάπου σε μια κατάθεση στο Λιμενικό όταν συνελήφθη, είχε γραφτεί ότι ο Αμίρ είπε ότι «πήραμε κι άλλοι το πηδάλιο». Μετά την αποχώρηση του πραγματικού διακινητή, που όπως όλοι του επαγγέλματος παρατάνε σύξυλους τους πρόσφυγες στη μέση της διαδρομής στο Αιγαίο. Αλλά σύμφωνα με τον σχετικό νόμο του 2014, όποιος οδηγεί τη βάρκα, ακόμη και αν αποδειχθεί ότι δεν είναι διακινητής και δεν έχει πληρωθεί, τιμωρείται με 10 χρόνια φυλακή, τουλάχιστον.
Τα δικαστήρια για τους πρόσφυγες δεν δέχονται το σχετικό άρθρο του ποινικού κώδικα για τις επείγουσες καταστάσεις («Δεν είναι άδικη η πράξη που τελεί κάποιος, για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο, ο οποίος απειλεί το πρόσωπο ή την περιουσία του ίδιου ή κάποιου άλλου χωρίς δική του υπαιτιότητα»). Δεν το δέχθηκε ούτε στην περίπτωση του Αμίρ, παρότι -ακόμη και αν πράγματι είχε δηλώσει ότι «πήραμε κι άλλοι το πηδάλιο» και δεν είχε χαθεί στη μετάφραση- έπρεπε να προστατέψει την οικογένεια του.
Όταν ο εισαγγελέας άρχισε να μετρά τα χρόνια (21 πρόσφυγες στη βάρκα επί 2=42) μας κόπηκαν τα πόδια. Αλλά τελικώς η ποινή κατέβηκε λόγω καλής διαγωγής μετά την πράξη και στη φυλακή, που σημαίνει ότι μετά από 2,5 χρόνια ο Αμίρ αποφυλακίζεται και αυτός. Τότε άρχισε να κλαίει απο χαρά η μικρή Ζάχρα και η μάνα της, ενώ ο Ακίφ συνέχιζε να κλαίει μαζί με μια συνήγορο και ύστερα με τους δύο γενναίους Ιρλανδούς ευρωβουλευτές της Αριστεράς, την Κλαιρ Ντέιλι και τον Μικ Γουάλας, με τους οποίους δεν έχουμε αφήσει καμία δίκη και καμία αναβολή που να μην παραστούμε.
Μαζί γνωρίσαμε τους Αμίρ και τον Ακίφ, όταν πήγαμε πέρυσι στη Χίο για να επισκεφτούμε τον Μοχάμαντ, που ήταν η αφορμή της διεθνούς εκστρατείας, γιατί έχει φάει 142 χρόνια. Παρότι έσωσε 31 ανθρώπους, όταν ο πραγματικός διακινητής την έκανε με πλάγια πηδηματάκια και του έδωσε- του Μοχάμαντ του γκαντέμη που καθόταν δίπλα του- το πηδάλιο.
Χάρις στον Σομαλό Μοχάμαν, η υπόθεση των 2 Αφγανών έγινε γνωστή, έπεσαν τελικώς σε δικαστές και εισαγγελέα που έκαναν τη δουλειά τους και αποφυλακίζονται. Αλλά, αναρωτιέμαι, πόσοι άλλοι νέγροι της Ελλάδας σαπίζουν, ανώνυμοι και απροστάτευτοι, στις φυλακές;
* Η φωτογραφία του άρθρου, από την ΕΦΣΥΝ, είναι στη φυλακή της Χίου, όπου την παραμονή της δίκης στη Λέσβο, συναντήσαμε ξανά, με μια ομάδα δημοσιογράφων, τον Μοχάμαντ. Θέλω να ευχαριστήσω, με την ευκαιρία, τη διοίκηση της φυλακής για την άψογη υποδοχή και συνεργασία καθώς και τον υπουργό Δικαιοσύνης κ. Τσιάρα.
Η έφεση του Μοχάμαντ εκδικάζεται στη Λέσβο, στις 9 Ιανουαρίου.
Άρθρο του Στ. Κούλογλου στο tvxs.gr
