Στις 8 το πρωί, δύο φορές την εβδομάδα, είναι σαν να ανοίγουν οι πύλες της κόλασης. Χιλιάδες Αϊτιανοί σπρώχνονται για να περάσουν τα σύνορα της χώρας τους προς τη Δομινικανή Δημοκρατία. Με τη συνοδεία του στρατού και υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας, οδηγούνται σε μία μεγάλη υπαίθρια αγορά. Κλειστή, για να μην το σκάσουν προς τα ενδότερα της Δομινικανής Δημοκρατίας, ως μετανάστες.
Στην αγορά μπορούν να ψωνίσουν φαγητό ή κάποια είδη πρώτης ανάγκης που χρειάζονται, γιατί στην Αϊτή η οικονομία και η κρατική μηχανή έχουν πλήρως καταρρεύσει. Υστερα από μερικές ώρες, περνάνε τα σύνορα πίσω στην πατρίδα τους, πάντα υπό τα άγρυπνα βλέμματα των στρατιωτών.
«Ηρθα να αγοράσω κάτι να φάνε τα παιδιά μου», προλαβαίνει να μου πει στα γαλλικά ένας Αϊτινός, πριν τον απομακρύνουν οι Δομινικανοί στρατιώτες. Με μια αποστολή του Ευρωκοινοβουλίου, έχω βρεθεί στα σύνορα: χωρίζουν δύο λαούς που μοιράζονται αιώνες κοινής ιστορίας και ένα νησί.
Από το Μουσείο του Αγίου Δομίνικου
Είναι χωρισμένο στα δύο, όπως και η Κύπρος, από την ίδια ιστορική αιτία: την αποικιοκρατία. Το 1492, ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε και ονόμασε το νησί-επίγειο παράδεισο «Εσπανιόλα». Αλλά μετά τους Ισπανούς πλάκωσαν και οι Γάλλοι αποικιοκράτες, που ξεζούμισαν το δυτικό μέρος του νησιού. Τελικώς μετά από ατέλειωτες εξεγέρσεις και πολέμους, το δυτικό τμήμα έγινε η σημερινή Αϊτή και το ανατολικό η ισπανόφωνη Δημοκρατία του Αγιου Δομίνικου.
Η πρώτη επανάσταση των δούλων και το πρώτο ανεξάρτητο κράτος
Πρώτοι εξεγέρθηκαν οι σκλάβοι της Αϊτής(1791-1804) κατά των Γάλλων αποικιοκρατών. Πηγή έμπνευσης για την επανάσταση τους, αποτέλεσε η γαλλική, δύο χρόνια νωρίτερα. Οι εξεγερμένοι νίκησαν, επιτυγχάνοντας την κατάργηση της σκλαβιάς και τη δημιουργία, το 1804, της πρώτης «Δημοκρατίας Μαύρων» στην ιστορία.
Ηταν επίσης η πρώτη επιτυχημένη επανάσταση δούλων και το πρώτο ανεξάρτητο έθνος στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Στο τελευταίο απολαυστικό βιβλίο του («Μικρή Ιστορία της Ισότητας»- Εκδόσεις Πατάκη) ο Τομά Πικετί στέκεται αναλυτικά στην παγκόσμια σημασία της αϊτινής επανάστασης.
Αλλά οι Γάλλοι δεν χώνεψαν ποτέ την ήττα τους. Επέστρεψαν με ισχυρό στρατό 20 χρόνια αργότερα και επέβαλαν στην Αϊτή την πληρωμή ενός δυσβάσταχτου χρέους, που η χώρα πλήρωνε σχεδόν για 150 χρόνια, μέχρι τη δεκαετία του 50. Ήταν οι αποζημιώσεις που υποτίθεται έπρεπε να πληρώσει η άμοιρη χώρα στους δουλοκτήτες που έχασαν την περιούσια τους, δηλαδή τους σκλάβους. Πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση στην ιστορία, που δούλοι αναγκάστηκαν να πληρώσουν τα πρώην αφεντικά για την σκλαβιά τους!
Ορισμένες περιόδους, το 80% των δημόσιων εσόδων της Aϊτής διοχετευόταν στην αποπληρωμή του χρέους. Η αποπληρωμή του χρέους είναι μια βασική αιτία της υπανάπτυξης της χώρας, σε σχέση με τη Δομινικανή Δημοκρατία.
Από τους Γαλλο-Ισπανούς στους Βορειοαμερικανούς.
Τα βάσανα Αϊτινών και Δομινικανών δεν τελείωσαν μετά την ανεξαρτησία τους. Το νησί, που βρίσκεται δίπλα στην Κούβα, έχει την ατυχία να ανήκει στην περιοχή που οι ΗΠΑ θεωρούν «πίσω αυλή» τους. Οι «Γιάνκις» επενέβησαν στρατιωτικά επανειλημμένα και στα δύο κράτη του νησιού. Κατέλαβαν στρατιωτικά την Αϊτή από το 1915 μέχρι το 1934 και τις επόμενες δεκαετίες υποστήριξαν, από κοινού με τους Γάλλους, τη στυγνή δικτατορία της οικογένειας Ντουβαλιέ, μέχρι το 1986.
Κατέλαβαν επίσης στρατιωτικά (1916–1924) τη Δομινικανή Δημοκρατία επειδή η τοπική κυβέρνηση απειλούσε ότι δεν θα πληρώσει το δικό της δυσβάσταχτο χρέος, ενώ επενέβησαν στρατιωτικά ξανά το 1965, με πρόσχημα τον κομουνιστικό κίνδυνο. Στο ενδιάμεσο διάστημα, από το 1930 έως το 1961, υποστήριξαν τη δικτατορία Τρουχίγιο, μια από τις πιο βάρβαρες και αδυσώπητες δικτατορίες στην ισπανόφωνη Αμερική.
Στην Αϊτή, μετά από πολιτική αστάθεια και πραξικοπήματα, η τελευταία απόπειρα σοβαρής και δημοκρατικής διακυβέρνησης έγινε με πρόεδρο τον Ζαν Μπερνάρντ Αριστίντ, που ανατράπηκε το 2004 από ένα «μοντέρνο πραξικόπημα- απαγωγή» των ΗΠΑ, όπως ο ίδιος υποστηρίζει. Από τότε η χώρα πάει από το κακό στο χειρότερο. Τροπικές καταιγίδες κάθε είδους και ένας καταστροφικός σεισμός πριν από δύο χρόνια, ολοκλήρωσαν το κακό
Διάλυση του κράτους και βασιλεία των συμμοριών
Σήμερα η χώρα των 11 εκατομμυρίων κατοίκων και μια από τις φτωχότερες του πλανήτη, είναι ακυβέρνητη. Πριν από δύο χρόνια, ο τελευταίος εκλεγμένος πρόεδρος, ο Τ.Μόισε, δολοφονήθηκε στο σπίτι του και αντικαταστάθηκε από έναν προσωρινό πρωθυπουργό που δεν ελέγχει ούτε την πρωτεύουσα Πορτ-ο-Πρενς.
Οι εγκληματικές συμμορίες ελέγχουν περίπου το 70% της πρωτεύουσας, ενώ οι κακοπληρωμένοι αστυνομικοί είτε εγκαταλείπουν το σώμα από τον φόβο των συμμοριών ή προσλαμβάνονται από αυτές. Σε μια περίοδο εννέα ημερών τον περασμένο Ιούλιο, σημειώθηκαν 470 δολοφονίες, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.
«Οι άνθρωποι ζουν σαν αρουραίοι που βγαίνουν από τις τρύπες τους μόνο για να φάνε », λέει ο Αρνολντ Αντονίν, 80 ετών, ένας Αϊτινός σκηνοθέτης που κατέφυγε στη Δομινικανή Δημοκρατία πέρυσι, όταν η σύζυγός του απήχθη και οι συμμορίες κατέλαβαν τη γειτονιά του, νότια της πρωτεύουσας. «Οι συμμορίες είναι σαν τις γάτες», συμπλήρωσε. (Η σύζυγός του απελευθερώθηκε μετά από τρεις ημέρες, όταν καταβλήθηκαν λύτρα).
Τα καμμένα πτώματα των ατόμων που κατηγορήθηκαν ως μέλη συμμορίας (φωτογραφία αρχείου ΑP)
Στα σύνορα, οι κάτοικοι μας είπαν για μια βίαιη, αυθόρμητη εκστρατεία αυτοδικίας, για την ανάκτηση των δρόμων της πρωτεύουσας από τις συμμορίες που προκαλούν τρόμο στους Αϊτινούς, απαγάγουν και βιάζουν γυναίκες. Δεκατέσσερα άτομα, φερόμενα ως μέλη συμμορίας είχαν συλληφθεί και προσαχθεί σε αστυνομικό τμήμα στην πρωτεύουσα της Αϊτής, όταν μια ομάδα εξαγριωμένων πολιτών εξουδετέρωσε την αστυνομία και έκαψε ζωντανούς τους υπόπτους.
Ο «παράδεισος» της ελεύθερης οικονομικής ζώνης
Από την κόλαση ο «παράδεισος » απέχει πολύ κοντά και μάλιστα βρίσκεται μέσα στη χώρα. Το 2002, μετά από πιέσεις της Ουάσιγκτον, η κυβέρνηση της Αιτής ψήφισε για τη δημουργία μιας «ελεύθερης οικονομικής ζώνης», πολύ κοντά στα σύνορα με τη Δομινικανή Δημοκρατία. Ετσι δημιουργήθηκε το εργοστάσιο Codevi, που παράγει προϊόντα για μεγάλες πολυεθνικές μάρκες ρούχων (Old Navy, Levis, Gap, Calvin Klein) και πολλές άλλες ακόμη.
Η συμφωνία προβλέπει εξαγωγή των προϊόντων χωρίς δασμούς καθώς και εξαίρεση της Codevi από τους κοινοτικούς φόρους. O μέσος μισθός δεν έχει καμία σχέση με τους δυτικούς, αυξήθηκε πέρυσι στα 6 ευρώ την ημέρα, μετά από κινητοποιήσεις των συνδικάτων, που για ιστορικούς λόγους παραμένουν ισχυρά στην Αϊτή.
Από την άλλη πλευρά, η εταιρεία είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης της χώρας, εξασφαλίζοντας δουλειά σε 15 χιλιάδες κατοίκους της περιοχής. Στο βιομηχανικό πάρκο της λειτουργούν καλά οργανωμένοι παιδικοί σταθμοί, σχολεία και καντίνες που μοιάζουν με άλλον πλανήτη. Την επισκέφτηκα κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας, την οποία εξασφαλίζει ιδιωτική εταιρεία security.
Ένας ακόμη φράχτης..
Στην υπόλοιπη χώρα, πλήρες αδιέξοδο. Ο εκτελών χρέη πρωθυπουργού Αριέλ Ενρί, απηύθυνε έκκληση πέρυσι για εξωτερική παρέμβαση, αλλά οι μεγάλες δυνάμεις που ξεζούμισαν την Aϊτή, αδιαφορούν. Για ένα σχέδιο ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ, ύψους 720 εκατ. δολαρίων, δεν έχει συγκεντρωθεί παρά μόνο το 23%.
Η κατάσταση περιπλέκεται γιατί ο ΟΗΕ ούτε αρεστός είναι στους Αϊτινούς, ούτε θέλει να στείλει δικές του δυνάμεις για την αποκατάσταση της τάξης. Από το 2005 έως το 2017, τα Ηνωμένα Εθνη ανέπτυξαν χιλιάδες στρατιώτες μετά από περιόδους πολιτικών αναταραχών και φυσικών καταστροφών. Αλλά οι στρατιώτες μετέδωσαν τη χολέρα στην Αϊτή, η οποία σκότωσε τουλάχιστον 10.000 ανθρώπους.
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγόρησαν επίσης τα στρατεύματα για σεξουαλική κακοποίηση εκατοντάδων ντόπιων γυναικών.
Προς το παρόν, η μόνη εξέλιξη στο νησί θυμίζει λίγο ..Εβρο: ο Αγιος Δομίνικος κτίζει έναν φράχτη στα σύνορα με την Αϊτή, για να αποτρέψει τους υποψήφιους μετανάστες. Οσοι συλλαμβάνονται, στέλνονται πίσω, στην άλλη πλευρά του νησιού. Ειρωνεία της ιστορίας, οι Δομινικάνοι αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, όταν προσπαθούν να εισέλθουν ως μετανάστες στις ΗΠΑ..
Άρθρο του Στ. Κούλογλου στο tvxs.gr
