Σοσιαλιστές, Ριζοσπάστες Αριστεροί, ή Κομμουνιστές, η ευρωπαϊκή Αριστερά βρίσκεται σε πτωτική πορεία τα τελευταία χρόνια. Γιατί έχει απομακρυνθεί από τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, στα οποία απευθυνόταν, κατά κύριο λόγο, παλιότερα.
Τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ψηφοφόροι και υποστηρικτές της Αριστεράς ήταν οι φτωχότεροι και λιγότερο μορφωμένοι. Τις δύο τελευταίες, είναι οι πτυχιούχοι και τα σχετικά ευκατάστατα στρώματα ιδίως στις μεγάλες πόλεις. Με τις αμερικανικές ιδιομορφίες, ανάλογη είναι η εικόνα του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ.
Η πορεία αυτή ξεκίνησε τη δεκαετία του 80. Επιταχύνθηκε με την κατάρρευση του σοβιετικού «υπαρκτού σοσιαλισμού» , που παρέσυρε μαζί του τις ιδέες του πραγματικού σοσιαλισμού. Kαθώς και με την επικράτηση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, που δυσκόλεψε τον έλεγχο του κεφαλαίου και την εφαρμογή εθνικών πολιτικών.
Ένα είναι το κόμμα, της αγοράς
Από τη Γαλλία μέχρι τη Γερμανία της δεκαετίας του 2000, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα υιοθέτησαν πολιτικές που δεν διέφεραν ουσιαστικά από αυτές της δεξιάς. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο Τόνι Μπλερ παρουσιάστηκε σαν ο σωτήρας απέναντι στον οδοστρωτήρα της Θάτσερ. Τροποποίησε γενετικά το άλλοτε κραταιό Εργατικό Κόμμα, αντιγράφοντας τη δεξιά στροφή του Μπιλ Κλίντον στις ΗΠΑ.
Ο Μπλερ εκλέχθηκε τελικά πρωθυπουργός, όπως και ο Κλίντον πρόεδρος για δεύτερη φορά. Αλλά οι κοινωνικές διαφορές συνέχισαν να αυξάνονται στις χώρες τους. Η δεξιά επανήλθε δριμύτερη και οι αξίες της αριστεράς υπέστησαν μεγάλη φθορά. Οι Εργατικοί έχουν μείνει εκτός εξουσίας από το 2010 και στις ΗΠΑ εκλέχθηκε ο Τραμπ.
►Διαβάστε επίσης: Kaselakis for President?
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, αποθεώνοντας την κυριαρχία των αγορών επί της πολιτικής, επιτάχυνε τις εξελίξεις. Στην Ιταλία και την Ελλάδα, την πρωθυπουργία ανέλαβαν τραπεζίτες, με την υποστήριξη της συντηρητικής αλλά και της σοσιαλιστικής παράταξης.
Σαν να υπήρχε σε κάθε χώρα μόνο το «Κόμμα της Αγοράς», με δύο πτέρυγες. Μια συντηρητική υπέρ των παραδοσιακών αξιών ( θρησκεία, οικογένεια) και μια πιο φιλελεύθερη, ανοιχτή στις κοινωνικές μειονότητες, το δικαίωμα στην άμβλωση κλπ. Που ακολουθούν όμως και τα δύο την ίδια νεοφιλελεύθερη συνταγή στην οικονομία και προσκυνούν τις αγορές.
Με την απομάκρυνση της Αριστεράς από τα παραδοσιακά της εκλογικά και κοινωνικά στηρίγματα, το προφίλ των αριστερών ηγετών άλλαξε επίσης, όπως και ο τρόπος ζωής τους. Τους αποκάλεσαν ειρωνικά gauche caviar (αριστερά του χαβιαριού).
Η «πασοκοποίηση»
Η ανίερη συμμαχία δεν έβλαψε τη δεξιά. Στο κάτω κάτω οι κυβερνήσεις συνεργασίας, όπως στη Γερμανία της Μέρκελ, τη συντηρητική πολιτική εφάρμοζαν. Οδήγησε στην «πασοκοποίηση», τη δραματική συρρίκνωση πολλών Σοσιαλιστικών Κομμάτων. Στη Γαλλία, όπου ο Σοσιαλιστής πρόεδρος Ολάντ( 2012-17) εφάρμοσε την ίδια πολιτική από μόνος του, το ιστορικό Σοσιαλιστικό Κόμμα εξαερώθηκε.
H απομάκρυνση της Αριστεράς από το παραδοσιακό της κοινό, δημιούργησε ευνοϊκό έδαφος για τη διείσδυση της δημαγωγικής ακροδεξιάς, που απογειώθηκε με καταλύτη τη μεταναστευτική κρίση του 2015. Στις πρόσφατες εκλογές, οι «Σπαρτιάτες», σημείωσαν το μεγαλύτερο ποσοστό τους στον Ασπρόπυργο και μεγάλα ποσοστά στις φτωχές γειτονιές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Στη Γαλλία, ήδη από τις προηγούμενες δεκαετίες, οι εργάτες ψηφοφόροι του ΚΚ στράφηκαν προς την ακροδεξιά. Στις περσινές βουλευτικές, η συμμαχία της Αριστεράς, έχασε συχνά από τη Λε Πεν στις αγροτικές και ημιαστικές εκλογικές περιφέρειες. Ο Ζ-Λ Μελανσόν, κοινός υποψήφιος της Αριστεράς, κέρδισε στις προεδρικές εκλογές το 24% στο πολεοδομικό συγκρότημα του Παρισιού, αλλά έπεσε στο 14%, στις πόλεις με λιγότερους από 100.000 κατοίκους. Διαφορετικά, μπορεί να είχε εκλεγεί πρόεδρος.
Το δίδαγμα της Ισπανίας και της Λατινικής Αμερικής
Παρά το ακροδεξιό τσουνάμι, η Αριστερά κρατάει τις δυνάμεις της, όταν εφαρμόζει πολιτική υπέρ των ασθενέστερων. Αυτό έδειξαν οι πρόσφατες εκλογές στην Ισπανία, όπου η απερχόμενη κυβέρνηση Σοσιαλιστών-Podemos αύξησε εντυπωσιακά τον κατώτατο μισθό και πήρε μέτρα υπέρ των ασθενέστερων. Το ίδιο και στη Λατινική Αμερική, όπου η μεγάλη, διάχυτη φτώχεια δεν επιτρέπει στις αριστερές ηγεσίες να απομακρυνθούν από το κοινό τους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε το 2019 να συγκρατήσει τη φθορά στο 31,5%, διατηρώντας την υπεροχή του απέναντι στη ΝΔ στις φτωχές συνοικίες των μεγάλων πόλεων, χάρις στα μέτρα που έχει πάρει ως κυβέρνηση(δωρεάν πρόσβαση στην υγεία, επιδόματα για ασθενέστερους κλπ).
Αυτή η προσέγγιση εγκαταλείφθηκε τα χρόνια 2019-23. Στα πρόσφατα τηλεοπτικά σποτ του ΣΥΡΙΖΑ, πρωταγωνιστές ήταν ένας γιατρός, ένας αγρότης και ένας μικρομεσαίος επιχειρηματίας.
Το παράδειγμα της εκπαίδευσης
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει σήμερα να ξαναπιάσει το νήμα. Αυτό φυσικά δεν είναι επιστροφή στην τραγιάσκα. Αλλά σημαίνει ότι, παραδείγματος χάριν, στο πρόγραμμα του κόμματος (και στα προεκλογικά βίντεο) δίνεται έμφαση στις δυσκολίες των φτωχότερων Ελλήνων να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές των παιδιών τους.
Που θα βρεθούν τόσα χρήματα για τα φροντιστήρια; πώς μια οικογένεια με χαμηλό εισόδημα μπορεί να αντέξει, όταν τα δύο παιδιά της μπαίνουν στα ΑΕΙ άλλων πόλεων; Ενα παιδί, σε μια επαρχία ή φτωχογειτονιά, ανταγωνίζεται με ίσους όρους τους συνομήλικους του σε μια εύπορη περιοχή της πρωτεύουσας;
Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα παραμένει βασικός μηχανισμός αναπαραγωγής των κοινωνικών διακρίσεων (η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα οξύνει το πρόβλημα με τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια). Αλλά η Αριστερά δεν δίνει την απαραίτητη προσοχή.
Ενα πραγματικό αριστερό πρόγραμμα θα πρέπει λοιπόν να προβλέπει, μεταξύ των άλλων, την κατάργηση των -μοναδικών παγκοσμίως- φροντιστηρίων και γενναία μέτρα (στέγαση, διατροφή, υποτροφίες) υπέρ των φτωχότερων φοιτητών. Ανάλογες προτάσεις πρέπει να υπάρξουν για τις άλλες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Αυτά θα ήταν μέρος μιας πλατφόρμας της σύγχρονης Αριστεράς.
Gauche caviar
Στις αρχές του καλοκαιριού ένα περιστατικό υπογράμμισε τις μεγάλες διαφορές Αριστεράς- Δεξιάς: μετά από μια μεγάλη μάχη στο Ευρωκοινοβούλιο, υπερψηφίστηκε ο νόμος για την αποκατάσταση της φύσης, που έχει καταστραφεί από την άναρχη ανάπτυξη, τις πυρκαγιές κλπ. Τα κράτη-μέλη υποχρεώνονται να αποκαταστήσουν τις κατεστραμμένες περιοχές.
►Διαβάστε επίσης:`Κούλογλου / Καλύτερα Κασσελάκη παρά τον Μητσοτάκη
Δεξιά (και η ΝΔ) και ακροδεξιά ήταν αντίθετες, γιατί η νέα νομοθεσία θίγει τα ασύδοτα οικονομικά συμφέροντα. Σοσιαλιστές, Αριστερά, Πράσινοι και αρκετοί κεντρώοι τον υποστήριξαν. Παλιότερα, οι Σοσιαλιστές θα είχαν συνταχθεί με τη δεξιά σε μια παρόμοια νομοθεσία, αλλά έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η συνεργασία μαζί της αποβαίνει καταστροφική για τους ίδιους.
Στην όποια πλατφόρμα του κ. Κασσελάκη, οι διαφορές αριστεράς- δεξιάς είναι δυσδιάκριτες. Εκτός από δύο σημαντικά θέματα που επαγγέλθηκε, τον διαχωρισμό Κράτους -Εκκλησίας και την κατάργηση της υποχρεωτικής θητείας στον στρατό, τις -λιγοστές- άλλες θέσεις του θα μπορούσε να διατυπώσει και ένας ανανεωτικός υποψήφιος της ΝΔ, που θέλει να διεκδικήσει την αρχηγία.
Θέλει να εκλεγεί πρόεδρος γιατί μιλάει καλύτερα αγγλικά από τον Μητσοτάκη (τον οποίο συμπαθούσε και είχε υποστηρίξει παλιότερα αλλά απογοητεύτηκε), ξέρει «καλύτερα χρηματοοικονομικά και επιχειρείν από εκείνον», έχει ενσυναίσθηση αντίθετα με τον σημερινό πρωθυπουργό και μπορεί να τον νικήσει.
Ασφαλώς οι δημοκρατικοί πολίτες έχουν απηυδήσει με τον Μητσοτάκη που τα έχει κάνει θάλασσα μόλις ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του, βλέπουν την αδυναμία της αντιπολίτευσης και ψάχνουν για ένα θαύμα και έναν σωτήρα. Οπως τότε, στη Βρετανία της Θάτσερ.
Ο κ. Κασσελάκης δούλεψε στην Goldman Sacks και έχει σχέσεις με το εφοπλιστικό κεφάλαιο. Ίσως είναι η προσωποποίηση της Gauche caviar, που η ευρωπαϊκή Αριστερά έχει πλέον απορρίψει. Γιατί όχι μόνο δεν την έσωσε, αλλά την κατέστρεψε.
Μια συντομότερη εκδοχή του άρθρου, δημοσιεύθηκε στα Νέα του Σαββάτου, 2 Σεπτεμβρίου.
