Έκλεισαν 30 χρόνια από τη μέρα που ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γέλτσιν βομβάρδισε τον Λευκό Οίκο, το ρωσικό Κοινοβούλιο. Ήταν το τέλος της βραχύβιας ρωσικής δημοκρατικής άνοιξης, που είχε ξεκινήσει με τις μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ και η αρχή της κατρακύλας προς τον αυταρχισμό και τελικά τη δικτατορία Πούτιν. Τα απόρρητα ντοκουμέντα που ήρθαν χθες στη δημοσιότητα, δείχνουν ότι «νονός» του Πούτιν, ήταν ο Αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον.
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης δύο χρόνια νωρίτερα, όσοι δουλεύαμε εκεί ως ανταποκριτές νομίζαμε ότι τα είχαμε δει όλα. Τον Οκτώβριο του 1993, η επίθεση των τανκ κατά του Κοινοβουλίου, έδειχνε ότι ακόμη είχαμε πολλά να δούμε. Το ρωσικό Κοινοβούλιο (σήμερα η έδρα της κυβέρνησης) βρίσκεται στο κέντρο της Μόσχας, στην αρχή της λεωφόρου Κουτούζοφσκι Προσπέκτ. Το διαμέρισμα που κατοικούσα ήταν πάνω στη λεωφόρο, όπου βολτάριζε και η ιστορία. Εβγαινα στο μπαλκόνι και μετέδιδα ζωντανά τον βομβαρδισμό, στο ραδιόφωνο του Σκάι.
Τους μήνες πριν τα αιματηρά επεισόδια, είχε προηγηθεί μια αδυσώπητη μάχη εξουσίας ανάμεσα στον Γέλτσιν και τη Βουλή. Εκείνη την εποχή η εικόνα έμοιαζε ασπρόμαυρη: δημοκρατικοί και μεταρρυθμιστές της ελεύθερης αγοράς στο πλευρό του Γέλτσιν και μια κομμουνιστική, εθνικιστική αντιπολίτευση στο Κοινοβούλιο, η οποία ήθελε η χώρα να επιστρέψει στο ολοκληρωτικό παρελθόν της. Οπως αποδείχθηκε από την ιστορική εξέλιξη, τα πράγματα ήταν λίγο πιο περίπλοκα.
Ο Μπόρις Γέλτσιν είχε καταλάβει την εξουσία στη Ρωσία το 1991, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης. Αλλά οι οικονομική «θεραπεία σοκ» που εφάρμοζε ακολουθώντας τις δυτικές συμβουλές, είχε βυθίσει στη μιζέρια μεγάλες μερίδες του πληθυσμού. Ρωσίδες που η πενιχρή τους σύνταξη δεν είχε προσαρμοστεί στους «νόμους της αγοράς», πουλούσαν στο δρόμο ότι είχαν, ένα κολιέ ή μια τσάντα, για το φαγητό της οικογένειας.
Εκλεγμένη επί Σοβιετικής Ενωσης το 1990, η πλειοψηφία του Κοινοβουλίου αντιδρούσε στις αλλαγές, διατύπωνε συχνά αντιδημοκρατικές απόψεις και φλέρταρε με το σοβιετικό παρελθόν. Δεν είχε εναλλακτικές προτάσεις και οι ηγέτες της αντιπολίτευσης απλώς διεκδικούσαν την εξουσία από τον Γέλτσιν. Αλλά το κοινωνικό υπέδαφος της διαμάχης ήταν η βίαια φτωχοποίηση της ρωσικής κοινωνίας.
Οπως το Κοινοβούλιο μπλόκαρε όλες σχεδόν τις νομοθετικές πρωτοβουλίες του, ο Γέλτσιν κυβερνούσε με δυσκολία, με προεδρικά διατάγματα. Σύμφωνα με τα αμερικανικά έγγραφα που ήρθαν χθες στο φως, τον Σεπτέμβριο του 1993, ο Γέλτσιν έστειλε τον υπουργό Εξωτερικών Αντρέι Κοζύρεφ να ενημερώσει τέσσερις σημαντικούς δυτικούς πρέσβεις για την πρόθεσή του να διαλύσει το Κοινοβούλιο και να προκηρύξει νέες εκλογές. Σύμφωνα με το ρωσικό Σύνταγμα, ο πρόεδρος δεν είχε τέτοιες εξουσίες.
Στην πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία του Μπιλ Κλίντον με τον Γέλτσιν αμέσως μετά την έκδοση του διατάγματος με το οποίο διαλύθηκε το Κοινοβούλιο και ορίστηκε ημερομηνία για πρόωρες εκλογές και συνταγματικό δημοψήφισμα, ο Αμερικανός πρόεδρος εξέφρασε την πλήρη υποστήριξή του και δέχθηκε τις διαβεβαιώσεις του Γέλτσιν ότι δεν θα υπάρξει αιματοχυσία και ότι οι μεταρρυθμίσεις θα προχωρούσαν ταχύτερα, χωρίς τα εμπόδια του Κοινοβουλίου.
Υπήρχαν ακόμη περιθώρια συμβιβασμού και η διάλυση ενός Κοινοβούλιο δεν συμβαδίζει με τα δημοκρατικά ιδεώδη. Αλλά για την Ουάσιγκτον ο Γέλτσιν ήταν ο ιδανικός εταίρος και ενθουσιώδης υποστηρικτής της οικονομίας της αγοράς.
Καθώς η ένταση κλιμακώνονταν μέρα με τη μέρα, οι αντίπαλοι του Γέλτσιν περικύκλωσαν στις 3 Οκτωβρίου το κτίριο της ρωσικής τηλεόρασης, την οποία θεωρούσαν προπαγανδιστικό εργαλείο του Κρεμλίνου. Ζήτησαν από την ένοπλη φρουρά να παραδοθεί και άρχισαν να εμβολίζουν την είσοδο χρησιμοποιώντας φορτηγά. Από το κτίριο άνοιξαν πυρ, αλλά και οι επιτιθέμενοι άρχισαν να πυροβολούν μέσα στο κτίριο.
Αρκετοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην ανταλλαγή πυροβολισμών, μεταξύ τους 4 δημοσιογράφοι και καμεραμάν. Σχεδόν όλοι οι ανταποκριτές παρακολουθούσαμε τις πρωτοφανείς συγκρούσεις, συγκεντρωμένοι γύρω από το κτίριο.
Η διεύθυνση του σταθμού αποφάσισε να διακόψει τη μετάδοση του ποδοσφαιρικού αγώνα Rotor – Spartak. Οι μάχες γύρω από το τηλεοπτικό κέντρο σταμάτησαν μόνο κοντά στα μεσάνυχτα, όταν ένας από τους επικεφαλής των επιτιθέμενων είπε στους άνδρες του: «Στο διάολο με αυτούς, ας πάμε στον Λευκό Οίκο».
Στις 4 Οκτωβρίου, οι βουλευτές βρέθηκαν ταμπουρωμένοι και οπλισμένοι μέσα στον Λευκό Οίκο. Ο Γέλτσιν τους έστειλε τελεσίγραφο να αποχωρήσουν και μετά την άρνηση τους άρχισε να τρυπάει τη Βουλή με τις οβίδες των τανκ. Πάνω από 170 άτομα έχασαν τη ζωή τους και εκατοντάδες τραυματίστηκαν.
Σαν σήμερα 5 Οκτωβρίου, την επομένη της αιματοχυσίας, ο Κλίντον τηλεφώνησε στον Γέλτσιν και τον συνεχάρη για τον χειρισμό της κατάστασης. Σύμφωνα με τα έγγραφα δεν ρώτησε καν για τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Ακόμη μεγαλύτερη υποστήριξη εξέφρασε ο υπουργός Εξωτερικών Γουώρεν Κρίστοφερ, κατά την επίσκεψή του στα μέσα Οκτωβρίου, ο οποίος ουσιαστικά επαίνεσε τον Γέλτσιν για τις ενέργειές του κατά τη διάρκεια της κρίσης με τη φράση: «εξαιρετικός χειρισμός».
«Τα έγγραφα δείχνουν ότι η κυβέρνηση Κλίντον δεν έβλεπε εναλλακτική λύση στον Γέλτσιν και ήταν έτοιμη να τον υποστηρίξει ό,τι κι αν συνέβαινε», σχολίασε η Svetlana Savranskaya, ερευνήτρια στα National Security Archives, μια μη κυβερνητική οργάνωση στην Ουάσιγκτον, που κάνει θαυμάσια δουλειά αποχαρακτηρίζοντας απόρρητα αμερικανικά έγγραφα.
«Τα αποχαρακτηρισμένα τηλεγραφήματα και σημειώματα των πρώτων συνομιλιών Κλίντον-Γέλτσιν δείχνουν άμεση χημεία μεταξύ των δύο ηγετών, γνήσια ζεστή σχέση και αισιοδοξία καθώς και μια απίστευτα πλούσια ατζέντα στην οποία η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να συνεργαστούν. Ο Κλίντον καθόριζε κυρίως την ατζέντα». Και καταλήγει:
«Η κυβέρνηση Κλίντον εκείνη την εποχή θεωρούσε τον Γέλτσιν ως εγγυητή της δημοκρατικής μετάβασης της Ρωσίας και, ως εκ τούτου, θεώρησε την έκβαση της κρίσης ως νίκη των δημοκρατικών δυνάμεων, όσο ατυχής και αν ήταν η απώλεια ανθρώπινων ζωών. Πολλοί Ρώσοι δημοκράτες, ωστόσο, θεωρούν τα γεγονότα του 1993 ως το σημείο καμπής από τη δημοκρατία σε μια όλο και πιο πατερναλιστική και αυταρχική διακυβέρνηση από τον Γέλτσιν και τον διάδοχό του».
Δηλαδή τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Άρθρο του Στ. Κούλογλου στο TVXS
