Σχεδόν ένα αιώνα πριν, στα τέλη της δεκαετίας του 1920 αρχές ’30, η σοβιετική γεωργία αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα.
Η πολιτική της βίαιας κολεκτιβοποίησης του Στάλιν, είχε οδηγήσει σε δραματική πτώση της αγροτικής παραγωγής. Τα τρόφιμα έλλειπαν, οι πολίτες πεινούσαν και ήταν σε απόγνωση.
Τότε έκανε την εμφάνιση του ο ψευτο-επιστήμων Τροφίμ Ντενίσοβιτς Λυσένκο, που υποσχέθηκε να εφοδιάσει τη Σοβιετική Ενωση με άφθονα προϊόντα.
Ο Λυσένκο διατύπωσε τη θεωρία ότι τα κληρονομικά χαρακτηριστικά των φυτών αποκτώνται από επιρροές του περιβάλλοντος.
Παρότι η επιστήμη της βιολογίας είχε ήδη αναπτυχθεί, υποστήριζε ότι αν βάλεις, παραδείγματος χάριν, σπόρους σιταριού σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, θα μάθουν να καρποφορούν στις χιονισμένες πεδιάδες της Σιβηρίας. Ήταν σαν να λες ότι, αν κόψεις την ουρά σε ένα σκύλο, οι επόμενες γενιές δεν θα έχουν ουρά.
Γεννημένος το 1898, ο Λυσένκο μπήκε στην σοβιετική επιστημονική κοινότητα με ασυνήθιστη ταχύτητα.
Προερχόταν από μία φτωχή οικογένεια αγροτών και ήταν αγράμματος μέχρι τα 13 του.
Αξιοποιώντας την οκτωβριανή επανάσταση που στην αρχική της φάση έψαχνε για πρωτοποριακές ιδέες αλλά και το προσόν της ταπεινής του καταγωγής, έγινε δεκτός σε διάφορες αγροτικές σχολές όπου ξεκίνησε τα πειράματα του, καλλιεργώντας ευαίσθητους σπόρους στις ακραίες συνθήκες του σοβιετικού χειμώνα.
Παρότι λέγεται ότι οι έρευνες του ήταν κακοσχεδιασμένες και είχε παραποιήσει τα αποτελέσματα τους, ο Λυσένκο ανακηρύχθηκε σε πρότυπο επιστήμονα από το καθεστώς και τον ίδιο τον Στάλιν.
Αρχισε τα πειράματα του στους σιτοβολώνες της Ουκρανίας προκαλώντας τον λιμό που θέρισε εκατομμύρια ανθρώπους τη δεκαετία του 30, ενώ επηρέασε την ιστορική μνήμη της χώρας και την στάση της απέναντι στη Μόσχα ακόμη και σήμερα.
Όσοι επιφανείς Σοβιετικοί Βιολόγοι τόλμησαν να αμφισβητήσουν τις θεωρίες του Λυσένκο, διώχτηκαν ή εξοντώθηκαν.
Η βασιλεία του Λυσένκο συνεχίστηκε μέχρι το 1964, όταν και αποκαθηλώθηκε, εν μέσω χλεύης.
Αλλά η σοβιετική επιστήμη υπολειπόταν πλέον τρεις δεκαετίες από τη δυτική, που είχε σημειώσει μεγάλες προόδους. Η δράση του ήταν καταστροφική καθώς είχε αξιοποιήσει την απόγνωση των ανθρώπων και τα αδιέξοδα της αγροτικής πολιτικής του καθεστώτος, για να επιβάλλει τις θεωρίες του και να δοξαστεί.
Ευτυχώς με την πρόοδο της επιστήμης και της ορθολογικής σκέψης, τέτοια φαινόμενα δεν υπάρχουν σήμερα.
ΥΓ: Ο τίτλος του άρθρου είναι εμπνευσμένος από το ομώνυμο βιβλίο («Η άνοδος και πτώση του Λυσένκο», Ζόρες Μεντβέντεφ, Εκδόσεις Ράππας- 1971)
Άρθρο του Στ. Κούλογλου στο TVXS
