Μια συνέντευξη με τον Νίκο Μαραντζίδη παρουσιάζει πάντα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα στο σημερινό περιπετειώδες μετεκλογικό τοπίο.
Διεισδυτικός αναλυτής που δεν μασάει τα λόγια του, αναλύει στο Tvxs τις αιτίες της κυριαρχίας Μητσοτάκη, προβλέπει ότι πιθανόν να υπάρχουν εκπλήξεις στις ευρωεκλογές και σχολιάζει τις εξελίξεις στην Αριστερά και την Κεντροαριστερά: η μάχη για τη δεύτερη θέση, το ΠΑΣΟΚ και τι το κρατάει πίσω, οι προοπτικές της «Νέας Αριστεράς » και ο «κασσελακισμός» που δεν είναι ουρανοκατέβατος.
ΣΚ: Που αποδίδονται τα δημοσκοπικά αποτελέσματα της ΝΔ; Έλλειψη αντιπολίτευσης; Πολιτική αδράνεια;
ΝΜ: Υπάρχει ένα σύνολο παραγόντων, που μας οδηγεί στην παρατήρηση αυτού που στην πολιτική επιστήμη ονομάζουμε σύστημα του ηγεμονικού ή κυρίαρχου κόμματος.
Έχουμε δηλαδή ένα κόμμα, που όχι μόνο βρίσκεται τεσσεράμιση χρόνια στην εξουσία έχοντας κερδίσει τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά στις τελευταίες δύο έχει συντρίψει τους πολιτικούς του αντιπάλους, δημιουργώντας στη συνείδηση των πολιτών μια αίσθηση παντοδυναμίας και απουσίας εναλλακτικής λύσης.
Αυτό λειτουργεί συσπειρωτικά για το κυρίαρχο κόμμα και διαμορφώνει μια αίσθηση ότι η αντιπολίτευση είναι ποιοτικά και δομικά αδύναμη και έχει έλλειμμα ηγεσίας. Αυτά, δε, τροφοδοτούν το ένα το άλλο. Χαμηλά ποσοστά και κατακερματισμός της αντιπολίτευσης, ενισχύουν την εντύπωση της αδύναμης αντιπολίτευσης, που ενισχύει τα χαμηλά ποσοστά.
Μετρήσεις για την πρωθυπουργία- κίνδυνοι για τη δημοκρατία
Αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις στο ερώτημα της καταλληλότητας για την πρωθυπουργία. Εκεί ο Μητσοτάκης εμφανίζεται να έχει ποσοστό μεγαλύτερο της ΝΔ. Και ακόμη χειρότερα ή εντυπωσιακότερα, είναι ότι οι αρχηγοί της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης (Ανδρουλάκης και Κασσελάκης) έχουν μικρότερα ποσοστά από τα ήδη μικρά ποσοστά που παίρνουν τα κόμματα τους.
Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση το ΠΑΣΟΚ λάμβανε περίπου 12% αλλά ο Ανδρουλάκης θεωρούνταν κατάλληλος για την πρωθυπουργία από το 7-8% των ερωτηθέντων, ενώ ο Κασσελάκης ήταν ακόμη πιο κάτω, καθώς μόλις το 5% τον θεωρούσαν καταλληλότερο για τη θέση αυτή.
Δηλαδή σχεδόν οι μισοί ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ θεωρούν ότι ο ηγέτης του κόμματος δεν είναι ο πλέον κατάλληλος για πρωθυπουργός. Αυτό ενισχύει την αίσθηση ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση και είναι επικίνδυνο για την ίδια τη Δημοκρατία καθώς ενέχει τον κίνδυνο να δημιουργήσει παγιωμένη κατάσταση κυρίαρχου κόμματος, σε μια χώρα μάλιστα σαν την Ελλάδα, όπου το κράτος δικαίου έχει υπονομευθεί σοβαρά και τα checks and balances (όπως το είδαμε στο τρομακτικό σκάνδαλο των υποκλοπών) υπολειτουργούν.
Πιθανές εκπλήξεις στις ευρωεκλογές
Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος είναι ενθουσιασμένος; Όχι. Φαινόμενα δυσφορίας έχουμε δει αλλεπάλληλες φορές στις δημοσκοπήσεις. Το ερώτημα είναι αν θα πάρουν πολιτική έκφραση. Κατά τη γνώμη μου δεν αποκλείεται να συμβεί αυτό στις ευρωεκλογές. Είναι μια «δεύτερης τάξης» εκλογική αναμέτρηση που δίνει αυτή την ευχέρεια. Επίσης είναι πρόσφατες οι εθνικές εκλογές και θεωρητικά μακριά οι επόμενες οπότε δεν δημιουργείται σε κανέναν το αίσθημα ότι το αποτέλεσμα τους μπορεί να διαμορφώσει κλίμα άμεσης ανατροπής ή αποσταθεροποίησης.
Υπάρχει η πιθανότητα λόγω της φύσης των εκλογών αυτών, και της χρονικής συγκυρίας και της μαζεμένης δυσφορίας ήδη από την εποχή των Τεμπών – πέρα δηλαδή από τα τελευταία με την ακρίβεια και τα προβλήματα της καθημερινής διαβίωσης – να εκφραστεί αυτή η δυσφορία προς κόμματα πέρα της ΝΔ.
Το πρόβλημα είναι προς πια κατεύθυνση και ποιοι θα ωφεληθούν. Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα αυτήν τη στιγμή. Οι δημοσκοπήσεις έχουν πολύ μεγάλο ποσοστό αδιευκρίνιστης ψήφου, που κυμαίνεται μεταξύ 20%-27% ακόμη και 30%. Επίσης, το μέγεθος της αποχής μπορεί να είναι τέτοιο που να γεννήσει πολιτικά αποτελέσματα. Μπορεί να δούμε εκπλήξεις. Δυσάρεστες ή ευχάριστες θα φανεί τους επόμενους μήνες.
ΣΚ: Ενώ το πολιτικό κεφάλαιο του Μητσοτάκη μείνει αλώβητο, διαπιστώνει κανείς πολιτική δειλία σε μια σειρά από θέματα. Από το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών ως τα 4 μνημόνια συνεργασίας με τη Β. Μακεδονία που θα έπρεπε να είχαν ψηφιστεί εδώ και πολύ καιρό. Αυτό είναι μια πολιτική του Μητσοτάκη συγκροτημένη ή είναι προσωπικό χαρακτηριστικό έλλειψης τόλμης;
ΝΜ: Η ΝΔ είναι ο πολιτικός συγκερασμός τριών μεγάλων ρευμάτων. Ενός χριστιανοδημοκρατικού ρεύματος, που στην Ελλάδα το ονομάζουμε «λαϊκή δεξιά», «καραμανλισμό».
Πρόκειται για ένα συντηρητικό ρεύμα, συντηρητικοί άνθρωποι, «νοικοκυραίοι» με παραδοσιακές αξίες πατρίς, θρησκεία, οικογένεια αλλά και προσαρμοστικοί στα νέα ρεύματα χωρίς βεβαίως ενθουσιασμό, άνθρωποι που θέλουν την αγορά αλλά και την κρατική παρέμβαση, που δυσφορούν με την παγκοσμιοποίηση και τις πολυεθνικές, που είναι ήπια φιλοδυτικοί ή ήπια αντιδυτικοί, αναλόγως πως θα το δει κανείς.
Το δεύτερο ρεύμα ενσωματώθηκε στη ΝΔ στα χρόνια της κρίσης με την προσχώρηση των στελεχών του ΛΑΟΣ και στη συνέχεια με το Μακεδονικό. Είναι ένα κράμα ριζοσπαστικοποιημένου συντηρητισμού και παραδοσιακών αυταρχικών θεωρήσεων. Εδώ έχουμε εκδοχές της alt right σε πιο ήπιες μορφές: νεοφιλελευθερισμός στην οικονομία και την ίδια στιγμή έντονος εθνικισμός, ισλαμοφοβία και αντιμεταναστευτική στάση.
Και έχουμε και το τρίτο ρεύμα, το μικρότερο σε πραγματική εκλογική δύναμη αλλά το πιο επικοινωνιακό υπό την έννοια ότι αγγίζει ελίτ, μιντιακές, μορφωτικές, επιχειρηματικές και πετυχαίνει τη διεύρυνση της ΝΔ προς το κέντρο: αναφέρομαι στο φιλελεύθερο ρεύμα που εκπροσωπεί ο Μητσοτάκης.
Τα τρία ρεύματα στη ΝΔ και ο ισορροπιστής Μητσοτάκης
Ο Μητσοτάκης ισορροπεί με τέχνη. Ο ίδιος είναι φιλελεύθερος μεν, αλλά στρίβει 90 ή και 180 μοίρες ανάλογα με τη συγκυρία. Ανοίγει θέματα γάμου ομόφυλων ζευγαριών και υιοθεσίας, παρουσιάζεται στην Ευρώπη ως φιλελεύθερος.
Και όταν αισθανθεί κίνδυνο γυρίζει πλευρό και γίνεται εθνικιστής, ανοίγει το ζήτημα του φράχτη, επιτίθεται στον ΣΥΡΙΖΑ για τους μειονοτικούς βουλευτές καλύπτοντας την ακροδεξιά πτέρυγα. Άλλοτε πάλι στρίβει και γίνεται πιο λαϊκή δεξιά, κεϋνσιανισμός, επιδόματα – θυμίζει τον καραμανλισμό κλασικού τύπου.
Παρά τις μεγάλες διαφορές που έχουν τα τρία ρεύματα, προς το παρόν ο Μητσοτάκης εξασφαλίζει μια βασική συναίνεση στους ψηφοφόρους της ΝΔ.
Τι τους ενώνει αυτούς πέρα από την εξουσία και τα οφέλη της; Το αντισύριζα μέτωπο. Το βίωμα της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό το μπλοκ δυνάμεων που καλύπτει από τη μετριοπαθή δεξιά σοσιαλδημοκρατία μέχρι την άκρα δεξιά, δημιούργησε τόση αναστάτωση που ενοποίησε πολύ διαφορετικούς κόσμους.
Η σημασία του αντισύριζα μετώπου και μια πολιτική ανωμαλία
Σ’αυτό το αντισύριζα αίσθημα είναι που επένδυσε πολύ ο Μητσοτάκης και κατά κάποιο τρόπο τροφοδοτούσε το κάθε τμήμα του μετώπου με αυτά που ήθελε να ακούσει. Φερειπείν, όταν οι ακροδεξιοί και οι εθνικιστές σήκωσαν το μακεδονικό, σήκωσε το μακεδονικό ο ίδιος ο Μητσοτάκης.
Είμαι απολύτως βέβαιος ότι δεν υπήρχε περίπτωση να πιστεύει ούτε μια λέξη από όσες έλεγε. Θεωρούσε πιστεύω ότι εκείνη την ώρα όφειλε να κάνει έναν αναγκαίο συμβιβασμό προκειμένου να διατηρήσει αρραγές το αντισύριζα μέτωπο, και άρα τη δική του ηγεσία ισχυρή.
Αυτό που επιχειρεί να κάνει ο Μητσοτάκης είναι να κρατά όσο πιο ενιαίο και ενωμένο αυτό το μπλοκ δυνάμεων. Από μια άποψη, πρόκειται για πολιτική ανωμαλία, γιατί στο ευρωπαϊκό πολιτικό πλαίσιο, τουλάχιστον, δεν μπορούν να συνυπάρχουν φιλελεύθεροι και ακροδεξιοί στο ίδιο κόμμα.
Ακόμη και σήμερα που στην Ευρώπη παρατηρείται σύγκλιση των δυνάμεων της καθιερωμένης δεξιάς με την ακροδεξιά, εντούτοις διαπιστώνουμε ότι το σχέδιο έχει δυσκολίες στην εφαρμογή του. Πόσο μάλλον να βλέπουμε την συνύπαρξη τους εντός του ίδιου κόμματος.
Όλα αυτά τα ρεύματα που υπάρχουν μέσα στη ΝΔ διαμορφώνουν τους όρους της κυριαρχίας του Μητσοτάκη. Το κοινό σημείο αναφοράς τους είναι το αντισύριζα αίσθημα, αλλά αυτό τώρα τελειώνει. Και θα αρχίσουν τα εσωτερικά προβλήματα. Φερειπείν στη συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά είδαμε το Σαμαρά να διαφωνεί ανοιχτά. Το ίδιο είδαμε και στο ζήτημα του νόμου για τις άδειες παραμονής των μεταναστών.
Αυριο, στο Β μέρος της συνέντευξης. Οι εξελίξεις στην Αριστερά και την Κεντροαριστερά: έχει σημασία και για ποιους η μάχη για τη δεύτερη θέση; Τι κρατάει πίσω το ΠΑΣΟΚ και έχει μικρύνει η πίτα της κεντροαριστεράς; Νέα Αριστερά: Πρέπει να αποδείξουν ότι άξιζε τον κόπο που έφυγαν. ΣΥΡΙΖΑ: ο «κασσελακισμός» δεν είναι ουρανοκατέβατος.
Άρθρο Στ. Κούλογλου στο TVXS
