Τα εργαλεία υπάρχουν, αλλά λείπει η πολιτική βούληση. Αυτό ήταν το συμπέρασμα της συζήτησης για το πολύ σημαντικό πρόβλημα της κοινωνικής στέγασης και της πρόσβασης των νέων ανθρώπων στη στέγη – ένα πρόβλημα πανευρωπαϊκό, την οποία διοργάνωσε ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου.
Στην εκδήλωση μίλησαν ειδικοί και ερευνητές, που μετέφεραν τα ευρήματα και τις παρατηρήσεις τους, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, που μίλησαν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και τις δράσεις τους, ευρωβουλευτές, που εξήγησαν την κατάσταση στις χώρες τους, ενώ αξιοσημείωτη ήταν η συμπερασματική παρέμβαση του πρώην υπουργού Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτου, που ανέλυσε το πολιτικό υπόβαθρο του προβλήματος. Στην εκδήλωση παρενέβη και ο ελληνικής καταγωγής δήμαρχος του δήμου των Βρυξελλών, Ιξέλ, Χρήστος Δουλκερίδης, ο οποίος παρουσίασε το μείζον στεγαστικό πρόβλημα της πρωτεύουσας του Βελγίου.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, το οποίο από μόνο του κρατά ένα σκοτεινό μυστικό: πως για χάρη της εγκατάστασης στο κέντρο της βελγικής πρωτεύουσας των κτηρίων των Ευρωπαϊκών Θεσμών, μια ολόκληρη γειτονιά με τη δική της ταυτότητα, εκτοπίστηκε.
Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί την ιστορία της λεγόμενης πια ευρωπαϊκής συνοικίας των Βρυξελλών: https://youtu.be/_6yxZp44xtk
Ειδικότερα, οι ομιλητές συμφώνησαν ότι τα εργαλεία για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης υπάρχουν. Όμως η πολιτική βούληση για την αξιοποίηση τους είναι ασθενική.
Συγκεκριμένα, η Νταϊάνα Γιορντάνοβα, εκπροσωπώντας την πανευρωπαϊκή οργάνωση Housing Europe, σημείωσε ότι ενώ στην κεντρική Ευρώπη, όπως για παράδειγμα στην Ολλανδία και την Αυστρία, οι πολιτικές κοινωνικής κατοικίας εφαρμόζονται εδώ και πολλές δεκαετίες με το ένα στα τρια σπίτια να αποτελεί κοινωνική κατοικία, σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα στη Βουλγαρία, υπάρχει «στιγματισμός ότι πρόκειται τάχα για τους απόρους».
Η ίδια παρατηρεί ότι θα πρέπει η ΕΕ να αναλάβει περισσότερη δράση και να μην επαφίεται μόνο στην αρμοδιότητα των κρατών μελών. «Ωστόσο, ακόμη και έτσι, υπάρχουν εργαλεία και νόμοι που μπορούν να επηρεάσουν θετικά -ή και αρνητικά- τις πολιτικές κοινωνικής στέγασης. Βλέπουμε όμως ότι οι περισσότερες πολιτικές που εφαρμόζονται εστιάζουν στις τιμές και στην αγορά. Υπάρχουν εργαλεία πιο πρακτικά που θα έχουν αντίκτυπο στους πολίτες», δήλωσε η κα Γιορντάνοβα.
Ο Άλκης Καφετζής, εκπροσωπώντας το ερευνητικό ινστιτούτο ΕΤΕΡΟΝ, παρουσίασε τα ευρήματα της μελέτης τους για τη στεγαστική κρίση, για την οποία υπάρχουν πολλές αιτίες. «Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, οι golden visas, οι μικροϊδιοκτήτες που θέλουν πολλά χρήματα. Είναι ένα σύνολο λόγων που προκαλούν το πρόβλημα και όχι ένας μεμονωμένος. Στην Ελλάδα φταίει και η οικονομική κρίση. Συνεχίζουμε να περνάμε δύσκολα, έχουν αλλάξει τα εισοδήματα μας, οι προϋπολογισμοί των πόλεων, ο τρόπος με τον οποίο τις αντιλαμβανόμαστε, οι προτεραιότητες που είναι πια διαφορετικές. Επίσης, έχει αλλάξει ο χαρακτήρας παγκόσμια της οικονομίας, που αντιμετωπίζει την κατοικία ως μια ασφαλή επένδυση για τον χρηματοπιστωτικό και κερδοσκοπικό τομέα», δήλωσε ο κ. Καφετζής και συνέχισε:
«Η λύση υπάρχει, δεν χρειάζεται να επανεφεύρουμε τον τροχό. Οι λύσεις εφαρμόζονται εδώ και χρόνια στην Ευρώπη. Υπάρχουν κινήματα από τα κάτω. Δε χρειαζόμαστε περισσότερη κουβέντα αλλά δράση. Αυτό που λείπει είναι η πολιτική απόφαση, μια απόφαση που θα είναι αποφασισμένη να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του. Όμως, βλέπουμε ότι η πολιτεία έχει άλλες προτεραιότητες: διψά για επενδυτικό χρήμα και για στήριξη του τραπεζικού τομέα. Το πρόβλημα δεν είναι να χτίσουμε σπίτια. Έχουμε 600 ανά χίλιους κατοίκους. Το στοίχημα είναι πως θα διαχειριστούμε το υπάρχον απόθεμα».
Δείτε αποσπάσματα από την εκδήλωση: https://youtu.be/-3gr2c9xKSE
Από την πλευρά της Διεθνούς Συμμαχίας Κατοίκων, η Όλγα Νάσση, έκανε διάκριση μεταξύ του όρου κατοικίας και σπιτιού. «Κατοικία είναι ένα κτήριο. Το σπίτι είναι το μέρος που δίνει νόημα και αντανακλά τη ζωή μας. Το σπίτι είναι κομμάτι του εαυτού μας, έλεγε ο Πρίμο Λέβι. Αυτό που ισχύει για τα σπίτια ισχύει και για τις γειτονιές. Ακούμε ιστορίες πως οι γειτονιές απειλούνται. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την αίσθηση ντροπής των ανθρώπων που στερούνται τα σπίτια τους», είπε.
Εξηγώντας τις επιτυχίες του κινήματος από κάτω σημαντικές η κα Νάσση ανέφερε παραδείγματα όπως το μηδενικές εξώσεις εντός πανδημίας. «Η Διεθνής Συμμαχία Κατοίκων, με την καμπάνια μηδενικές εξώσεις, κατάφερε σε πολλές χώρες την αναστολή των πλειστηριασμών και εξώσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συγχρόνως έχουμε σημαντικές καμπάνιες σε εξέλιξη: στην Ολλανδία και την Ιταλία έχουμε το κίνημα των φοιτητών, το λεγόμενο κίνημα των σκηνών, που διεκδικεί στέγαση για να έχει νόημα το δικαίωμα στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Στη Γαλλία, η μάχη κατά της κατεδάφισης των λαϊκών κατοικιών.
Στο επίπεδο της Ελλάδας, εκτός από τα πάνω χρειαζόμαστε την προσφορά δημόσιας κοινωνικής και προσιτής κατοικίας, ξεκινώντας από τις πιο ευάλωτες ομάδες και από το αχρησιμοποίητο απόθεμα, χωρίς να χρειάζεται να καταναλώνεται περισσότερη γη. Πρέπει να πειραματιστούμε με το καλό παράδειγμα των συνεταιρισμών στους οποίους υπάρχει συλλογική διαχείριση. Πρέπει τέλος να δοθεί προσοχή στις επιπτώσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, η οποία τείνει να είναι συντηρητική και συχνά απορρίπτει την προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όλα τα παραπάνω είναι ζήτημα δημοκρατικής ανθεκτικότητας».
Οι κάτοικοι της γειτονιάς του Μεταξουργείου πρόσφατα κήδεψαν τη γειτονιά τους. Δυο εξ αυτών, η Μαρία Πετεινάκη και ο Παναγιώτης Τσαπάρας, περιέγραψαν την αλλοίωση που έχει βιώσει η περιοχή τους.
«Ένα μωσαϊκό ανθρώπων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, εθνικότητες, συλλογικότητες, καλλιτέχνες, που έδινε νόημα και ζωή στην γειτονιά, που μέσα στην κρίση ήταν πολύτιμο για τους κατοίκους της. Αυτό το μωσαϊκό νοημάτων έχει αρχίσει να αντικαθίσταται από ένα τουριστικό μονοθεματικό πάρκο. Συνοικιακά μαγαζιά έκλεισαν. Το Airbnb απογειώθηκε», είπαν.
Χωρίς να παραγνωρίζουν ή να μην αποδέχονται ότι τα πράγματα αλλάζουν, τόνισαν ότι «εδώ όμως μιλούμε για εκτοπισμό. Οι μόνιμοι κάτοικοι – οι ιδιοκτήτες – βλέπουν φίλους να φεύγουν, στέκια να κλείνουν. Πρώην ένοικοι έφυγαν γιατί δεν άντεχαν το νέο κόστος. Έφυγαν συλλογικότητες, ομάδες, σχολές. Κάποιοι έμειναν με τα νέα συμβόλαια πληρώνοντας τεράστιο κόστος ή μένοντας σε τρύπες. Και κάποιοι άλλοι έμειναν με τα παλιά συμβόλαια, που έχουν λήξει, και ελπίζουν ο ιδιοκτήτης να μην τους πει ότι σε λίγους μήνες θα αναπροσαρμοστεί το συμβόλαιο».
«Με τη δράση μας εκφράσαμε τη δυσαρέσκεια μας και την κατάθλιψη μας. Προσπαθούμε ως γειτονιά να οργανωθούμε και να διασφαλίσουμε τις πόλεις μας. Να υπάρξει κατώφλι στα ενοίκια, να πούμε όχι πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας, όχι στις χρυσές βίζες, ναι στη μεγαλύτερη φορολόγηση μεγαλοϊδιοκτητών, και ναι στην περισσότερη κοινωνική στέγαση», προσέθεσαν.
Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες;
Η Ολλανδή ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Κιμ βαν Σπάρεντακ, εξήγησε το σε μεγάλο βαθμό πετυχημένο μοντέλο κοινωνικής στέγασης στην Ολλανδία «για το οποίο θα πρέπει να νιώθουμε περήφανοι». Ωστόσο παρατήρησε ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω AirBnb είναι απειλή για τους κατοίκους και για τις πόλεις, ενώ εξέφρασε και τους φόβους ότι η άνοδος της ακροδεξιάς δεν βοηθά στην αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, καθώς το αφήγημα της επικαλείτα πλαστές αιτίες.
Δείτε σε βίντεο την παρέμβασή της: https://youtu.be/xtmHHe3UGtM
Από την Ιταλία, ο Πιερφραντσέσκο Μαγιορίνο, πρώην ευρωβουλευτής και νυν μέλος της Εθνικής Γραμματείας του Δημοκρατικού Κόμματος, τόνισε ότι «απαιτούνται πολιτικές παρεμβάσεις. Χωρίς ισχυρή δημόσια παρέμβαση, οι πολίτες μένουν μόνοι τους. Οι εθνικές κυβερνήσεις και η κάθε πόλη έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Όμως συμφωνούμε όλοι ότι χρειάζεται κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί πρέπει να κάνουν περισσότερα και πιο στοχευμένα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το πρότεινε μια τέτοια λύση το 2021 και κάποιες πόλεις εφαρμόζουν κοινή στρατηγική. Χρειαζόμαστε και ένα κοινό ταμείο προς αυτό το σκοπό. Πρέπει, να στηρίξουμε τους ανθρώπους που έχουν ιδέες να προτείνουν, να γίνουν καινοτόμες πολιτικές, γιατί αυτό σημαίνει περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη».
Η Ισπανίδα ευρωβουλευτής της Αριστεράς, Ιντόια Βιγιανουέβα Ρουίζ, περιέγραψε την κατάσταση στην Ισπανία, όπου μόνο το 1,6% των συνόλων κατοικιών είναι κοινωνικές κατοικίες και πάνω από 3,5 εκατομμύρια ακίνητα είναι σε αχρησία.
«Μετά το 2016, όταν τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 40%, κρίθηκε απαραίτητο να γίνει κάτι. Πέρασε έτσι ο πρώτος στην ιστορία της χώρας νόμος για τη στέγαση. Ήταν, όμως, η πρώτη μεγάλη διαμάχη στην κυβέρνηση συνασπισμού. Ο νόμος ήταν μεγάλο βήμα γιατί προώθησε ισότητα, το να έχεις πράσινο γύρω από το σπίτι, να έχεις θέρμανση το χειμώνα και κλιματισμό το καλοκαίρι. Έθεσε όρια στις τιμές ενοικίων, στη διαδικασία και στα έξοδα ενοικίασης και πώλησης, βάλει την κερδοσκοπία. Πρέπει, βέβαια, να γίνουν περισσότερα και να υπάρξει η πολιτική βούληση να εφαρμοστεί πλήρως. Η κυβέρνηση επί του παρόντος προσφέρει χρήμα για να αγοράσουν οι νέοι, αλλά αυτό ευνοεί τις τράπεζες με κίνδυνο να προκληθεί νέα φούσκα σαν αυτή που έσκασε το 2007.
Η στέγαση είναι ανθρώπινο δικαίωμα, ζήτημα κρατικό και στρατηγικής σημασίας. Ο τρόπος με τον οποίο κατοικούμε καθορίζει και την ψυχολογία μας. Οι πολιτικές πρέπει να το σέβονται αυτό. Σημαίνει αξιοπρεπή ζωή μακριά από οικονομική βία. Οι νέοι έχουν τεράστιο πρόβλημα πρόσβασης. Πρέπει, λοιπόν, να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε, να απαιτήσουμε μια ευρωπαϊκή οδηγία για τη διασφάλιση του δικαιώματος στη στέγη – ένα θέμα διασυνοριακό».
Ο δήμαρχος του Ιξέλ των Βρυξελλών, Χρήστος Δουλκερίδης, περιέγραψε το στεγαστικό πρόβλημα της πόλης που μαστίζεται από την ακρίβεια και τα παλιά σπίτια. «Πίσω στο 2009, τα σπίτια ήταν τόσο προβληματικά ενεργειακά που κόστιζε περισσότερο η θέρμανση από ότι το ενοίκιο. Σπίτια μεγάλων οικογενειών πλέον έχουν μετατραπεί σε μικρά πολυτελή διαμερίσματα που είναι πανάκριβα», είπε μεταξύ άλλων ενώ παρουσίασε και το πρόγραμμα του βελγικού κράτους το οποίο επιδοτεί υπό όρους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα να αγοράσουν σπίτι. Προϋπόθεση είναι, ότι εάν ο αγοραστής κάποια στιγμή επιλέξει να πουλήσει το ακίνητο, θα πρέπει να επιστρέψει ένα μέρος του τιμήματος στο κοινό ταμείο από το οποίο βοηθήθηκε, ώστε η πολιτεία να μπορεί να βοηθήσει και τον επόμενο.
Κλείνοντας την εκδήλωση με μια συμπερασματική ομιλία, ο πρώην υπουργός Οικονομίας και βουλευτής της Νέας Αριστεράς, Ευκλείδης Τσακαλώτος, έθεσε το πολιτικό υπόβαθρο του προβλήματος:
«Ποιος δημιουργεί αξία στην κοινωνία; Για δεκαετίες ακούμε ότι μόνο ο ιδιωτικός τομέας δημιουργεί αξία και ότι το κράτος καλό είναι να μη διαταράσσει αυτή την ισορροπία. Αυτό είναι λάθος. Όταν το κράτος επενδύει στην κατοικία, στην εκπαίδευση κλπ, όλοι γινόμαστε πλουσιότεροι. Την περίοδο της ύφεσης, χάσαμε την ευκαιρία να επενδύσουμε με χαμηλά επιτόκια ακριβώς εξαιτίας αυτού του πιστεύω ότι μόνο ο ιδιωτικός τομέας δημιουργεί αξία».
«Το βρώμικο μυστικό του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι οι δημόσιες επενδύσεις σε ποσοστό του ΑΕΠ είναι σε ιστορικό χαμηλό. Όμως, επειδή είναι πράγματι χαμηλό το ποσό των επενδύσεων είναι και χαμηλού επιπέδου το αποτέλεσμα.
Οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στα σπίτια όχι μόνο γιατί οι τιμές είναι υψηλές, αλλά και γιατί οι μισθοί είναι χαμηλοί. Το γεγονός ότι έχουμε χαμηλές ή καθόλου επενδύσεις και δεύτερον μισθούς που δεν ταιριάζουν με την αύξηση της παραγωγικότητας είναι το σπαθί μας κατά του νεοφιλελευθερισμού. Το αφήγημα του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι αν μειώσεις τους φόρους των πλουσίων και των επιχειρήσεων, αυτό θα οδηγήσει σε επενδύσεις και μεγαλύτερους μισθούς για όλους. Αυτό έχει αποτύχει παταγωδώς τα τελευταία 20 χρόνια. Για όσους πιστεύουμε στη δημόσια επένδυση πρόκειται για ιδεολογικό αγώνα.
Θέλουμε ένα μακροαφήγημα, με στόχο να λύσουμε τα προβλήματα των ανισοτήτων. Θέλουμε και ένα μικροαφήγημα, που θα πείσει τους ανθρώπους για το δικαίωμα τους στη στέγαση. Θέλουμε και συνδυαζόμενες δυνάμεις. Σοβαρές πολιτικές και κοινωνικά κινήματα που πιέζουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Ένα αφήγημα που θα πετύχει οι πολιτικές που θεωρούνται ριζοσπαστικές να είναι ρεαλιστικές».
