Πρόταση Ψηφίσματος

εν συνεχεία των ερωτήσεων με αίτημα προφορικής απάντησης B8-0115/2015 και B8-0116/2015 σύμφωνα με το άρθρο 128 παράγραφος 5 του Κανονισμού σχετικά με την καταστροφή τόπων πολιτισμικής σημασίας που διαπράττεται από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS/Da’esh) (2015/2649(RSP))

Curzio Maltese, Patrick Le Hyaric, Miloslav Ransdorf, Marisa Matias, Στέλιος Κούλογλου, Κώστας Χρυσόγονος, Σοφία Σακοράφα, Malin Björk, Martina Michels, Kostadinka Kuneva, Barbara Spinelli, Eleonora Forenza εξ ονόματος της Ομάδας GUE/NGL

B8-0405/2015

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την καταστροφή τόπων πολιτισμικής σημασίας που διαπράττεται από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS/Da’esh) (2015/2649(RSP))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

– έχοντας υπόψη το άρθρο 167 της ΣΛΕΕ που προβλέπει ότι «η δράση της Ένωσης αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών», ιδίως στον τομέα της «διατήρησης και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς ευρωπαϊκής σημασίας», και ότι η «η Ένωση και τα κράτη μέλη ευνοούν τη συνεργασία με τρίτες χώρες και αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς στον πολιτιστικό τομέα»,

– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 116/2009 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με την εξαγωγή πολιτιστικών αγαθών[1],

– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1210/2003 του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2003, σχετικά με ορισμένους ειδικούς περιορισμούς στις οικονομικές και χρηματοδοτικές σχέσεις με το Ιράκ και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2465/96[2],

– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1332/2013[3]του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2013, για την τροποποίηση του κανονισμού (EE) αριθ. 36/2012[4] σχετικά με περιοριστικά μέτρα λόγω της κατάστασης στη Συρία, που εγκρίθηκε με βάση την απόφαση 2013/760/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2013, για την τροποποίηση της απόφασης 2013/255/ΚΕΠΠΑ σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας[5],

– έχοντας υπόψη την κοινή δράση του Συμβουλίου (2001/555/ΚΕΠΠΑ), της 20ής Ιουλίου 2001, για την ίδρυση Δορυφορικού Κέντρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης[6], που τροποποιήθηκε με την κοινή δράση του Συμβουλίου 2009/834/ΚΕΠΠΑ[7],

– έχοντας υπόψη το ψήφισμα του Συμβουλίου του Οκτωβρίου 2012 σχετικά με τη δημιουργία ενός ανεπίσημου δικτύου αρχών επιβολής του νόμου και εμπειρογνωμοσύνης στον τομέα των πολιτιστικών αγαθών (EU CULTNET),

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της UNESCO του 1970 σχετικά με τα μέτρα για την απαγόρευση και παρεμπόδιση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασης κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών,

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της Χάγης για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης, της 14ης Μαΐου 1954,

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της UNESCO σχετικά με τα μέτρα για την απαγόρευση και παρεμπόδιση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασης κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών, που υπεγράφη στις 14 Νοεμβρίου 1970,

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της UNESCO σχετικά με την προστασία της παγκόσμιας πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς, της 16ης Νοεμβρίου 1972,

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της UNESCO της για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, της 17ης Οκτωβρίου 2003,

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση της UNESCO σχετικά με την προστασία και την προαγωγή της πολυμορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων, της 20ής Οκτωβρίου 2005,

– έχοντας υπόψη τη σύμβαση του UNIDROIT του 1995 για τα κλαπέντα ή παρανόμως εξαχθέντα πολιτιστικά αγαθά,

– έχοντας υπόψη το ψήφισμα 2199 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, της 12ης Φεβρουαρίου 2015, σχετικά με τις απειλές στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια που προκαλούνται από τρομοκρατικές ενέργειες της Αλ Κάιντα[8],

– έχοντας υπόψη τον Χάρτη της Βενετίας του 1964 για την Αποκατάσταση και Συντήρηση Μνημείων και Μνημειακών Συνόλων, που παρέχει διεθνές πλαίσιο για τη διατήρηση και αποκατάσταση παλαιών κτιρίων,

– έχοντας υπόψη το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που εγκρίθηκε στις 17 Ιουλίου 1998 και, ιδιαίτερα, το άρθρο 8 παράγραφος 2 β) ix που αναγνωρίζει ως έγκλημα πολέμου την πράξη των εσκεμμένων επιθέσεων κατά κτιρίων που προορίζονται για τη θρησκεία, την εκπαίδευση, την τέχνη, την επιστήμη ή για φιλανθρωπικούς σκοπούς, κατά ιστορικών μνημείων, νοσοκομείων και τόπων στους οποίους συγκεντρώνονται ασθενείς και τραυματίες, εφόσον δεν είναι στρατιωτικοί στόχοι·

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 12ης Μαρτίου 2015[9] σχετικά με την ετήσια έκθση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία στον κόσμο για το 2013 και τη σχετική πολιτική της ΕΕ, που αναφέρει, στην παράγραφο 211, ότι εσκεμμένες μορφές καταστροφής της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς, όπως αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο Ιράκ και στη Συρία, θα πρέπει να διώκονται ως εγκλήματα πολέμου και ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας,

– έχοντας υπόψη τις ερωτήσεις προς το Συμβούλιο σχετικά με την καταστροφή πολιτισμικών χώρων που διαπράττεται από το ISIS/Da’esh (O-000031/2015 – B8-0115/2015 και O-000032/2015 – B8-0116/2015),

– έχοντας υπόψη το άρθρο 128 παράγραφος 5 και το άρθρο 123 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,

A. λαμβάνοντας υπόψη ότι πολυάριθμοι αρχαιολογικοί, θρησκευτικοί και πολιτιστικοί τόποι στη Συρία, το Ιράκ και την Τυνησία αποτέλεσαν πρόσφατα στόχο καταστροφικών ενεργειών που διέπραξαν ομάδες εξτρεμιστών οι οποίες συνδέονται ιδιαίτερα με το Ισλαμικό κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS/Da’esh), και ότι οι συστηματικές αυτές επιθέσεις κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς χαρακτηρίστηκαν από τη γενική διευθύντρια της UNESCO, Ιρίνα Μπόκοβα, ως «πολιτισμική κάθαρση»·

B. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με την UNESCO, ο όρος «πολιτισμική κάθαρση» προσδιορίζει μια σκόπιμη στρατηγική που επιδιώκει να καταστρέψει την πολιτισμική πολυμορφία μέσω της εσκεμμένης στόχευσης ατόμων που προσδιορίζονται με βάση την πολιτισμική, εθνοτική ή θρησκευτική τους προέλευση, σε συνδυασμό με εσκεμμένες επιθέσεις κατά χώρων λατρείας, μνήμης και μάθησης, και ότι η στρατηγική πολιτισμικής κάθαρσης που παρατηρείται στο Ιράκ και τη Συρία αποτυπώνεται σε επιθέσεις κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς, με στόχο τόσο τις φυσικές, υλικές και αρχιτεκτονικές εκφράσεις του πολιτισμού, όπως μνημεία και κτίρια, όσο και τις μειονοτικές και άυλες εκφράσεις του, όπως έθιμα, παραδόσεις και πεποιθήσεις[10]·

Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένες πράξεις καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς θεωρούνται, υπό ορισμένες περιστάσεις, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας[11]· λαμβάνοντας υπόψη ότι, όταν οι πράξεις αυτές έχουν ως στόχο μέλη μιας θρησκευτικής ή εθνοτικής ομάδας ιδιαίτερα, μπορούν να εξομοιωθούν με το έγκλημα της δίωξης, όπως ορίζεται στο άρθρο 7 παράγραφος 1 στοιχείο η) του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου·

Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ότι τέτοιες πράξεις καταστροφής πολιτισμικών και ιστορικών χώρων και αντικειμένων δεν είναι νέες και δεν περιορίζονται στο Ιράκ και τη Συρία, και ότι, σύμφωνα με την UNESCO, η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας κοινοτήτων, ομάδων και ατόμων, και της κοινωνικής συνοχής, οπότε η εσκεμμένη καταστροφή της μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα[12]· λαμβάνοντας υπόψη ότι, όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, η UNESCO, το προϊόν της λεηλασίας και του λαθρεμπορίου πολιτιστικών και θρησκευτικών χώρων και αντικειμένων στο Ιράκ και τη Συρία, ιδιαίτερα από το ISIS/Da’esh, χρησιμοποιείται για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση τρομοκρατικών ενεργειών του ISIS/Da’esh, με αποτέλεσμα τα καλλιτεχνικά και πολιτισμικά αγαθά να μετατρέπονται σε «πολεμικά όπλα»·

E. λαμβάνοντας υπόψη ότι, την 1η Μαρτίου 2014, χάρη στη χρηματοδότηση που παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η UNESCO, μαζί με άλλους στρατηγικούς εταίρους, ξεκίνησαν ένα τριετές σχέδιο με την ονομασία «επείγουσα διαφύλαξη της συριακής κληρονομιάς», κύριος σκοπός του οποίου είναι να εξασφαλιστεί επείγουσα προστασία της συριακής πολιτιστικής κληρονομιάς·

ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κυρώσει τη σύμβαση για την προστασία και την προαγωγή της πολυμορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων, η οποία υπέγράφη στις 20 Οκτωβρίου 2005, το πρώτο διεθνές μέσο που αναγνωρίζει τη διπλή οικονομική και πολιτιστική φύση των πολιτιστικών αγαθών, τα οποία δεν πρέπει επομένως να αντιμετωπίζονται ως έχοντα αποκλειστικά και μόνο εμπορική αξία·

Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η σύμβαση της UNESCO σχετικά με τα μέτρα για την απαγόρευση και παρεμπόδιση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασης κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών, που υπεγράφη στις 17 Νοεμβρίου 1970, και η σύμβαση του UNIDROIT για τα κλαπέντα ή παρανόμως εξαχθέντα πολιτιστικά αγαθά, που υπεγράφη στις 24 Ιουνίου 1995, αποτελούν σημαντικά μέσα για την ενίσχυση της προστασίας της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς·

H. λαμβάνοντας υπόψη ότι το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών αποτελεί πλέον το τρίτο σημαντικότερο παράνομο εμπόριο μετά τα ναρκωτικά και τα όπλα, ότι στο παράνομο αυτό εμπόριο κυριαρχούν δίκτυα του οργανωμένου εγκλήματος και ότι οι σημερινοί εθνικοί και διεθνείς μηχανισμοί δεν διαθέτουν επαρκή εξοπλισμό και στήριξη για την αντιμετώπιση του προβλήματος[13]·

Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών αγαθών δεν αποτελεί ειδική αρμοδιότητα της ΕΕ, δεδομένου ότι δεν καθορίζεται ως αρμοδιότητα στις Συνθήκες, αλλά ότι εμπίπτει, ωστόσο, σε διάφορους τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ, όπως η εσωτερική αγορά, ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης (ΧΕΑΔ), ο πολιτισμός και η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ)·

Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι επείγει να συντονιστεί καλύτερα η καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών τεχνουργημάτων και να συνεργαστούν στενά οι αρμόδιοι για να προωθήσουν την ευαισθητοποίηση και την ανταλλαγή πληροφοριών και να ενισχύσουν τα νομικά πλαίσια· υπενθυμίζοντας, στο πλαίσιο αυτό, ότι, τον Δεκέμβριο 2011, το Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση του εγκλήματος εις βάρος των πολιτιστικών αγαθών, συνιστά, μεταξύ άλλων, στα κράτη μέλη να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ οργάνων επιβολής του νόμου, πολιτιστικών αρχών και ιδιωτικών οργανώσεων·

ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, τον Οκτώβριο 2012, με ψήφισμα του Συμβουλίου δημιουργήθηκε ανεπίσημο δίκτυο αρχών επιβολής του νόμου και εμπειρογνωμοσύνης στον τομέα των πολιτιστικών αγαθών (EU CULTNET), κύριοι στόχοι του οποίου είναι η βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με την πρόληψη του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών αγαθών και ο εντοπισμός και η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με εγκληματικά δίκτυα ύποπτα για συμμετοχή σε παράνομο εμπόριο·

ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το Σάββατο, 28 Μαρτίου 2015, η γενική διευθύντρια Ιρίνα Μπόκοβα ξεκίνησε στη Βαγδάτη την εκστρατεία # Unite 4heritage που αποσκοπεί στην κινητοποίηση παγκόσμιας υποστήριξης για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από τη δύναμη των κοινωνικών δικτύων·

1. καταδικάζει σθεναρά τις βίαιες επιθέσεις κατά αρχαιολογικών, θρησκευτικών και πολιτιστικών χώρων στη Συρία και το Ιράκ, που διαπράττονται από ομάδες που συνδέονται με το ISIS/Da’esh·

2. καταδικάζει απερίφραστα τη στήριξη (οικονομική, όπλα, εκπαίδευση κλπ.) που παρέχουν οι ΗΠΑ, η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και οι μοναρχίες της περιοχής του Κόλπου στις τρομοκρατικές ομάδες που προκαλούν την καταστροφή πολιτιστικών χώρων στη Συρία και το Ιράκ·

3. καλεί την Αντιπρόεδρο της Επιτροπής / Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας να αναλάβει τη δέουσα δράση σε πολιτικό επίπεδο, σύμφωνα με την απόφαση 2199 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών της 12ης Φεβρουαρίου 2015, προκειμένου να τεθεί τέλος στο παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών από τα εδάφη της Συρίας και του Ιράκ για όσο διάστημα τα εδάφη αυτά αποτελούν πεδίο συγκρούσεων, ούτως ώστε να αποτραπεί η χρήση τους ως πηγής χρηματοδότησης για τρομοκρατικές ενέργειες·

4. καλεί την ΑΠ/ΥΕ να χρησιμοποιήσει την πολιτιστική διπλωματία και τον διαπολιτισμικό διάλογο ως μέσο για τη συμφιλίωση των διαφόρων κοινοτήτων και την αποκατάσταση των χώρων που έχουν καταστραφεί·

5. προτείνει στην Επιτροπή, στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με την παράγραφο 17 της απόφασης 2199 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 12ης Φεβρουαρίου 2015, να μελετήσει το ενδεχόμενο να συγκροτήσει ένα διυπηρεσιακό τμήμα που θα έχει ως αντικείμενο την πρόληψη και την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών τεχνουργημάτων, με μια μονάδα ειδικά αφιερωμένη στα αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από το Ιράκ στο διάστημα μετά τις 6 Αυγούστου 1990 και από τη Συρία μετά τις 15 Μαρτίου 2011·το τμήμα αυτό θα πρέπει να διαμορφώσει μια συντονισμένη προσέγγιση για την καταπολέμηση του παράνομου αυτού εμπορίου, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες έρευνας σε εθνικό επίπεδο και σε στενή συνεργασία με την UNESCO και άλλους διεθνείς οργανισμούς όπως το ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων), η Διεθνής Επιτροπή Κυανής Ασπίδας του ICOM (ICBS), η Ευρωπόλ, η Ιντερπόλ, το UNIDROIT (Διεθνές Ινστιτούτο Ενοποίησης του Ιδιωτικού Δικαίου), και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τελωνείων (ΠΟΤ)·

6. καλεί την Επιτροπή να καθιερώσει ταχεία και ασφαλή ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών με στόχο την αποτελεσματική καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών τεχνουργημάτων που απομακρύνθηκαν παράνομα από το Ιράκ και τη Συρία, και να εξετάσει τη δυνατότητα εφαρμογής ευρωπαϊκών προγραμμάτων κατάρτισης για δικαστές, αστυνομικούς και τελωνειακούς υπαλλήλους, δημόσιες αρχές και παράγοντες της αγοράς γενικότερα, προκειμένου να μπορέσουν όσοι εμπλέκονται στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου πολιτισμικών αγαθών να αναπτύξουν και να βελτιώσουν την εμπειρογνωσία τους·

7. καλεί την Επιτροπή να υποστηρίξει την εκστρατεία #Unite4Heritage της UNESCO, δρομολογώντας ενημερωτική εκστρατεία που θα επικεντρώνεται στο Ιράκ και τη Συρία, με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς τους, τον τρόπο με τον οποίο το προϊόν των λεηλασιών χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών ενεργειών και τις πιθανές κυρώσεις που συνδέονται με την παράνομη εισαγωγή πολιτιστικών αγαθών από τις χώρες αυτές ή από άλλες τρίτες χώρες·

8. καλεί την Επιτροπή να επανεξετάσει τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 116/2009 του Συμβουλίου σχετικά με την εξαγωγή πολιτιστικών αγαθών, με σκοπό να επιτευχθεί υψηλότερος βαθμός αποτελεσματικότητας, και να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός μέσου για τον έλεγχο των εισαγωγών πολιτιστικών αγαθών στην ΕΕ·

9. καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες, σε συνεργασία με την UNESCO και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, με σκοπό την επέκταση της κατηγορίας εγκλημάτων του διεθνούς δικαίου κατά της ανθρωπότητας ώστε να καλύπτει πράξεις με τις οποίες εσκεμμένα προκαλείται φθορά ή καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας σε μεγάλη κλίμακα·

10. καλεί τα κράτη μέλη που δεν το έχουν πράξει ακόμη να κυρώσουν τη σύμβαση της UNESCO σχετικά με τα μέτρα για την απαγόρευση και παρεμπόδιση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβασης κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών του 1970 και τη σύμβαση του UNIDROIT του 1995·

11. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, την Επιτροπή, στην Αντιπρόεδρο της Επιτροπής/Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, τη γενική διευθύντρια της UNESCO, τον Ειδικό Εντεταλμένο της ΕΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών, της Συρίας και του Ιράκ.

[1] ΕΕ L 39, 10.2.2009, σ. 1.
[2] ΕΕ L 169/6, 8.7.2003, σ. 6.
[3] ΕΕ L 335, 14.12.2013, σ. 3-7.
[4] ΕΕ L 16, 19.1.2012, σ. 1.
[5] ΕΕ L 335, 14.12.2013, σ. 50-51.
[6] ΕΕ L 200, 25.7.2001, σ. 5-11.
[7] ΕΕ L 297, 13.11.2009, σ. 18.
[8] http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/2199%20%282015%29
[9] Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2015)0076.
[10] http://www.unesco.org/new/en/media-services/single-view/news/conference_report_heritage_and_cultural_diversity_at_risk_in_iraq_and_syria/
[11] Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη Γιουγκοσλαβία, Kordić & Čerkez, 26 Φεβρουαρίου 2001, IT-95-14/2· παράγραφοι 207-8.
[12] Δήλωση της UNESCO σχετικά με τη σκόπιμη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, 2003.
[13] http://www.africa-eu-partnership.org/newsroom/all-news/morocco-africa-eu-workshop-fight-against-illegal-trafficking-cultural-goods